Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Side 23

Kákánía
ríkinu, og þarámeðal voru þjóðadeilur þær sem réttilega drógu til
sín athygli Evrópu og núorðið eru mjög svo rangtúlkaðar. Þær
voru svo heiftúðgar að ríkisvélin hikstaði og stöðvaðist alveg oft á
ári, en þess á milli og meðan ríkið hvíldist fór ljómandi vel á með
öllum og það var einsog ekkert hefði gerst. Enda hafði í rauninni
ekkert gerst. Einungis hafði sú andúð hvers manns á viðleitni
annarra og þrám — andúð sem okkur öllum er sameiginleg núorðið
— snemma hafist í æðra veldi í ríki þessu og orðið þar að einskonar
óskrifuðum siðareglum. Þetta hefði getað dregið langan slóða á
eftir sér, hefðu ekki ótímabærar hamfarir bundið enda á þróunina.
Því ekki var nóg að andúðin á samborgurunum væri orðin
mönnum þar í blóð borin, heldur markaðist öll sjálfsvitund manna
af tortryggni í eigin garð og um eigið hlutskipti. Breytni manna í
ríki þessu var oft hin ástríðufyllsta og afleiðingarnar eftir því, en
menn breyttu ætíð öðruvísi en þeir hugsuðu, eða hugsuðu öðruvísi
en þeir breyttu. Þeir sem lítið þekktu til litu á þetta sem þokka eða
jafnvel veikleika þess sem þeir töldu vera austurríska þjóðarlund.
En það var rangt; og það er alltaf rangt að skýra fyrirbæri einhvers
lands með lyndiseinkunn íbúa þess. Því hver íbúi lands hefur að
minnstakosti níu lyndiseinkunnir: eina eftir starfi, eina eftir þjóð-
erni, eina ríkisbundna, eina stéttbundna, eina landfræðilega, eina
kynferðislega, eina meðvitaða, eina ómeðvitaða og svo eftilvill eina
einkalega; hann sameinar þær allar í sér en þær leysa hann uppí
parta, og eiginlega er hann ekki annað en lítil dæld sem þessar
mörgu lækjarsytrur seytla í og svo aftur úr til þess að sameinast
öðrum lækjum og fylla annan farveg. Þessvegna hefur sérhver
jarðarbúi tíundu lyndiseinkunnina, og hún er ekki annað en óvirkt
ímyndunarafl víddar sem ekki nýtist; hún heimilar mönnum allt
nema eitt: að taka fullt mark á hinum lyndiseinkunnunum níu,
atferli þeirra og örlögum; þeir geta með öðrum orðum ekki tekið
mark á því sem ætti að veita lífi þeirra fyllingu. Þessi vídd, sem
erfitt er að lýsa, það ber að viðurkenna, hefur annan lit og aðra
lögun á Ítalíu en Englandi, vegna þess að þau svið sem frá henni
skiljast eru ólík að lit og lögun, og samt er þessi vídd alstaðar ein og
söm: ósýnilegt tómarúm þarsem veruleikinn er einsog lítil kubba-
borg sem ímyndunaraflið er fjarri.
Að svo miklu leyti sem þetta getur nokkurntíma opinberast
285