Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Qupperneq 44

Tímarit Máls og menningar
kjóllinn hennar var Ijós. (Hann kannaðist strax við hann, því þetta
var einn af helgigripum ættarinnar: ein formæðra hans hafði klæðst
honum við konungsbrúðkaup.)
Skyndilega rétti hann úr sér, reigði sig hérumbil, og hann langaði
til að öskra til múgsins að maður af Esterhazyættinni færi nú ekki að
deyja á þennan hátt, eins og ótíndur stigamaður.
Og þannig var hann þegar snúrunni var smeygt yfir höfuð hans.
Hann var enn að bíða kraftaverksins þegar böðullinn kippti trékollin-
um undan fótum hans. Líkami hans engdist í snörunni og augun
gengu út úr höfði hans, líkt og hann hefði komið auga á eitthvað
óhugnanlegt.
„Herrar mínir, ég stóð við hliðina á honum,“ sagði liðsforinginn
með rytjulega yfirskeggið þá um kvöldið. „Þegar snörunni var
smeygt yfir höfuðið á honum, horfði hann sallarólegur á hendur
böðulsins, rétt eins og hann hefði verið að hnýta bróderaðan hálsklút
um hálsinn á honum . . . Upp á mína æru og trú!“
Þetta má skilja á tvo ólíka vegu. Annaðhvort dó ungi aðalsmaður-
inn stoltur og óbeygður, meðvitaður um að hann ætti að deyja og bar
höfuðið hátt, eða þá að hann var strengbrúða stoltrar móður, og
annað ekki. Fyrrnefnda útgáfan, sú hetjulega, hlaut síðar stuðning
langbrókarmanna og Jakobína, sem breiddu hana út munnlega til að
byrja með en færðu síðar meir í annála. Sú síðarnefnda, sem gerir ráð
fyrir að ungi maðurinn hafi beðið kraftaverksins allt til hinstu
stundar, var tekin upp af sagnariturum Habsborgarveldisins sem
vildu afstýra því að um hann myndaðist þjóðsaga. Sigurvegararnir
skrifa sögu mannkynsins. Fólkið spinnur þjóðsögur. Dauðinn einn
er óneitanlegur.
Friðrik Rafnsson sneri úr frönsku.
170
X