Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Blaðsíða 122

Tímarit Máls og menningar
myndast þegar skipt er frá einu sviði til
annars, úr einni persónu í aðra, úr einni
tíð í aðra, úr draumi í vöku, úr angist í
lýríska rósemi o. s. frv. og endurspegla
þannig umbreytingar hlutanna og
myndbreytingar. Þessi aðferð minnir
mjög á ýmis nútímatónverk, þar sem
skiptin milli tóntegunda skapa vissa til-
finningu sem tóntegundirnar megna
ekki einar sér. Eg held að í þessu sé
fólginn lykillinn að ljóðabálkinum.
Hann verkar þá eins og hugarreik sem
sveiflast frá einu ástandi til annars, oft
snöggt, frá einni tilfinningu til annarrar
og á sér í sjálfu sér engan enda og lýkur
því eins og martröðum með því að per-
sóna skáldverksins vaknar í bókarlok.
En það er einungis vegna þess að ein-
hvers staðar verður bókinni að ljúka.
Auk þess að vera formlega séð byggt
upp á svipaðan hátt og mörg helstu verk
enskra og bandarískra nútímaskálda, þar
sem formið kemur tilfinningunni til
skila í skiptingunni milli myndanna,
virðist mér Blindfugl/Svartflug vera að
uppistöðu tilbrigði við eitt höfuðstef
nútímaskáldskapar. Þetta höfuðstef er
það, að hlutir og umhverfi sem almennt
er talið fremur óskáldlegt geti ekki síður
orðið að yrkisefni en þau atriði sem
almennt eru viðtekin sem gild yrkisefni.
Það sem sker sig úr í bálkinum er þó
það, að í stað þess að leita sífellt fanga í
því sem almennt er ekki viðtekið, leitar
skáldið oftast nær fanga í sinni eigin
huglægu upplifun og reynslu, í hinu
persónulega. Það er ekki bara það að
hann sé að reyna að breyta Martröðinni
í Skáldskap, heldur að færa sína eigin
martröð í búning orða sem ná að um-
breyta henni og miðla henni öðrum í
skáldskap. Því að takmark skáldskapar
er að miðla öðrum tilveru sinni. „Sérðu
það sem ég sé?“ spurði systir Jónasar.
Að freista slíks er auðvitað ekki á nokk-
urs manns færi. Ég er samt ekki frá því
að í bálki sínum hafi Gyrðir Elíasson
komist nokkuð áleiðis að þessu marki.
Skáldin streyma nú til Reykjavíkur eins
og bunulækir ofan af breiðholtum lands-
byggðarinnar. Sú spurning hlýtur að
verða áleitin hvort dreggjar samfélags-
ins, hrekkjalómar úr úthverfum borg-
arinnar og óuppdreginn sveitavargurinn,
hafi gert strandhögg á eyju skáldskapar-
ins og haft á brott með sér hinn forna
Suttungamjöð, ekki ósvipað og jaðar-
svæðin hafa gert í hinum svokölluðu
heimsbókmenntum. Hvort sem eitthvað
er hæft í því eða ekki, þá lítur út fyrir að
„nýr hrollur“ hafi öðlast þegnrétt í bók-
menntunum með þessari litlu bók Gyrð-
is Elíassonar.
Gunnar Hardarson
FÁTT AF EINUM
Geirlaugur Magnússon:
Fátt af einum. Skákprent, Rv. 1982
Þrítíð. Eigin útgáfa, Sauðárkróki 1985
Áleiðis áveðurs. Norðan niður, Sauðár-
króki 1986
I
Geirlaugur Magnússon gaf út sína fyrstu
bók, Annað hvort eða, árið 1974. Það er
ekki mikill bjartsýnissöngur í þeirri bók.
Flest virðist þar snúast til hins verra og
þar sem fjallað er um úrlausn vandans
bíður lesandans varla annað en vonleysi.
En þegar betur er að gáð er of einfalt að
segja að bókin sé uppfull af innantómri
bölsýni og vonleysi. Hún fjallar um firr-
ingu, um tilgangsleysið sem oft einkenn-
248