Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Page 65

Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Page 65
Af rotnun leggur himneska angan Það leikur enginn vafi á því að boðskapur verksins er andkapítalískur. Spyrja mætti hins vegar úr hvaða átt sú gagnrýni kemur, á hvaða gildismati hún hvílir. Pólitískar yfirlýsingar eru ekki margar í bókinni. Blaðamennirnir skipta um stjórnmálaviðhorf rétt einsog aðrar skoðanir eftir hentugleikum, og í þeim hópi sem heiðarlegastur er í bókinni — hópnum í kringum d’Arthez — eru bæði lýðveldissinnar og konungshollir menn. Það ástand er sennilega dæmigerðara fyrir ritunartíma bókarinnar en þann tíma sem hún gerist á, og kallaður var endurreisnartími vegna þess að ráðamenn vildu endurreisa forna stjórnarhætti. Borgarakonungurinn Loðvík Filippus, sem náði völdum uppúr júlíbyltingunni 1830 og var við þau þegar bókin var skrifuð, var búinn að valda jafnvel æstustu stuðningsmönnum sínum slíkum vonbrigðum að stjórnmál höfðu fengið á sig óorð. Hugsjónir voru ekki lengur í háum metum og áttu lýðveldissinnar þar sína sök. Við valdatöku Loðvíks Filippusar hafði Lafayette, hinn aldni leiðtogi lýðveldissinna, fagnað Loðvíki, hertoganum af Orléans sem „besta lýðveldinu“. Einn við- staddra, Lafitte að nafni, mun við þetta tækifæri hafa komist nær sannleik- anum þegar hann sagði að ,héðan af ráði bankastjórarnir ferðinni',3 og sú virðist einnig hafa verið skoðun Balzacs. Peningar, og ekki stjórnmálahug- sjónir, réðu nú úrslitum um framvindu sögu og samfélags. Hér er komið að lykilatriði í samfélagssýn Balzacs: Borgarastéttin í verkum hans er ekki framleiðin, heldur lifir hún á ýmis konar fjármagnstil- færslum, sem einatt eru svo flóknar að fórnarlömbin botna ekkert í þeim. Með slíkum aðferðum sölsar hún undir sig verk og eignir manna. Þetta á t. d. við Cointet, þann ljóta kapítalista í Brostnum vonum, sem jafnframt er einkar laginn við að notfæra sér lagakróka og dómskerfi. Borgarastétt Balzacs samanstendur af spákaupmönnum, verslunareigendum, okurlánur- um, bankastjórum og öðrum þeim sem höndla með fé. Fræðimenn hafa komist að því að meðal persóna sem máli skipta í öllum Hinum mannlega gleðileik Balzacs sé aðeins einn iðnjöfur — og sá er ilmvatnsframleiðandi.4 Sama á reyndar við um fjórðu stéttina, verkafólk: Fulltrúar hennar meðal áberandi persóna gleðileiksins munu sárafáir. Sú staðreynd er reyndar ekki svo fráleit miðað við sögutíma verkanna, en kemur illa heim við þá sögulegu framsýni sem Balzac er einatt hælt fyrir. Stéttirnar tvær sem vantar í borgarmyndina í hinni „fullkomnu samfé- lagslýsingu“ Balzacs, höfðu mjög sótt í sig veðrið í Frakklandi eftir 1830; iðnframleiðsla stórjókst og verkalýðsstéttin kom í fyrsta skipti fram í sjálf- stæðu hlutverki á leiksviði stjórnmálanna. En þær vantar í mynd sagna- meistarans franska af París, þar sem helstu stéttirnar eru aðall á niðurleið, fjármagnsstétt á uppleið og svo hópur skálda, blaðamanna, leikara og annarra trúða á hringsviði borgarinnar, sem lifa sníkjulífi á hinum. 191
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.