Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Side 48

Tímarit Mdls og menningar
ætíð með lesandanum hvort þetta sé nú allt saman satt og rétt. Heimildir
þjóna þessum tilgangi og þá skiptir ekki öllu hvort þær eru sannar eða
lognar.
FR: Er þetta ekki lúalegt gagnvart lesandanum?
DK: Sjáðu til, ég er júgóslavneskur rithöfundur, frá ríki þar sem komm-
únísk stjórn er við völd, og ef ég vil að verk mín birtist þar verð ég að gera
ákveðnar varúðarráðstafanir. Ég er því ekki einasta að slá ryki í augu les-
andans, heldur líka í augu ritskoðunarinnar. Ég bý þannig um hnútana að
allt sem ég skrifa líti út fyrir að hafa verið birt annars staðar og því er
ómögulegt að hanka mig á því að hafa farið út af flokkslínunni! Sú er
ástæðan fyrir því að heimildaskrá fylgir aldrei bókum mínum. Með því
myndi ég svifta hulunni af öllu saman!
FR: Þú ferð með heimildir að vild og býrð aðrar til. Ertu með þessu að
gefa sagnfræðingum langt nef?
DK: Heillangt! Menn verða að hafa hugfast að saga kommúnistaríkj-
anna, og einkum það sem lýtur að sögu útrýmingabúða Hitlers, er helber
uppspuni. Ef svo ólíklega vill til að á þær sé minnst, er það gert með innan-
tómum slagorðum og allt sem hægt er að falsa er falsað.
FR: Telur þú sagnfræðinginn og rithöfundinn ósættanlegar andstæður?
DK: Já. Raunar sagði Aristóteles gamli að skáldskapurinn kæmist nær
sannleikanum en mannkynssagan. Eitt af hlutverkum okkar rithöfundanna
er einmitt að fylla upp í þagnir mannkynssögunnar.
FR: Heldur þú að fólk haldi áfram að lesa bækur?
DK: Já, alveg hiklaust. Sú reynsla sem við öðlumst við það að lesa
kryddar annað sem við upplifum, og allt myndar þetta eina heild. Mann-
kynið geymir reynslu sína í þjóðsögum og á bókum. Flestir evrópskir bóka-
unnendur lesa sömu bækurnar og þannig byggist upp sameiginleg reynsla
sem við nefnum menningu. Þess vegna fjalla ég um bækur í bókum mínum.
Raunar er ekki oft fjallað um bækur í bókum, og mig langaði til að bæta úr
því.
FR: En þú minnir líka á hættuna sem bókin getur haft í för með sér.
DK: Já, það er hættan sem stafar af því sem ég kalla „einnar bókar fólk“.
Þar á ég við fólk sem les aðeins eina bók aftur og aftur og trúir í blindni á allt
sem í henni stendur. Þá er sama hvort um er að ræða marxíska bók, fasíska
bók, bók um efnahagsmál, Biblíuna, Kóraninn eða hvaða bók aðra sem vera
skal.
FR: I bókum þínum fjallar þú oft um fólk í leit að sjálfu sér, eða á flótta
undan sjálfu sér með því að skipta um nöfn og svo frv. Eru tilvistarvandamál
þér ofarlega í huga?
DK: Síður en svo! Hlutir eins og nafnaskipti eru daglegt brauð og ekki
174