Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Qupperneq 93

Irskar nútímabókmenntir
um leið áherslu á þörf ástar og skilnings milli þessara kynslóða. Stíll Jordans
er vafningalaus og fylginn sér, og sögurnar eru byggðar á fínlega ofnu
mynstri úr myndmáli nútímalífs. Síðan kom tiiraunakennd skáldsaga sem
hann nefndi „The Past“ og fjallaði um Irland á dögum de Valera, en þannig
að fortíðin var séð í samhengi við áhrif hennar á nútíðina. Arið 1983 birti
Neil Jordan stutta skáldsögu, „The Dream of a Beast“, sem tók til meðferð-
ar firringu okkar tíma með hliðsjón af fornum og sígildum goðsögnum,
einkanlega sögninni um varúlfinn. Sögusviðið er útborg í Dyflinni sem
smámsaman umhverfist og gengur á vald ógnum og firringu. Dæmisaga um
einangrað eðli mannsins sem lætur til sín taka andspænis samfélagi nútím-
ans. Þetta er furðulegt skáldverk, fagmannlega unnið, og lætur hvergi undan
kröfum sósíalrealismans. Aðferð þess og einkaleg sýn opnaði írskri sagna-
gerð nýja möguleika sem höfundurinn hefur sjálfur hagnýtt í kvikmyndum.
Þeir sem bera hugmyndaríkar bókmenntir á Irlandi fyrir brjósti vona í
lengstu lög, að Neil Jordan haldi áfram að þroskast á kvikmyndasviðinu
ánþess að fórna sagnagerðinni!
Tveir höfundar til viðbótar eiga heimtingu á stuttri umsögn. Sá fyrri er Tom
Maclntyre, einn af mörgum orðasmiðum sem Irland hefur alið, en í hans
dæmi eru orðaleikir annað og meira en afþreying eða íþrótt. Sögur hans eru
stuttar, nálega einsog prósaljóð, og þær eru kvikar af furðu, samtímavísun-
um og æsilegum málfarsnýjungum, sýna hverju orð og samtenging þeirra fá
áorkað nánast hjálparlaust. Fyrir Maclntyre virðist liggja best að semja
stuttar lausamálsfrásagnir, en hnýsilegt væri að fá frá hans hendi heila
skáldsögu, jafnvel þó stutt væri. Hingaðtil hefur hann einungis samið lengri
verk fyrir leiksvið, þarsem hárbeitt og gagnorð samtöl hans fá æskilegt
svigrúm.
Seinni höfundurinn er Jack Harte, sem birti fyrsta smásagnasafn sitt,
„Murphy in the Underworld", árið 1986. Hér er á ferðinni hæfileikaríkur
höfundur með ferskt ímyndunarafl og þrælmeitlaðar sögur sem enn einu-
sinni spá góðu fyrir þessa tilteknu bókmenntagrein. Sjálft heiti bókarinnar
og bestu sögurnar vitna um sérstæða tegund af írsku skopskyni, ádeilu og
gáfnafari. Umhverfi Hartes er jafnt þéttbýli sem dreifbýli; bakvið hrjúfan
veruleik sagnanna svífur efnið sem goðsagnir eru gerðar af; hann lætur sam-
tímaveruleikann brenna til hvítrar ösku jafnt á sögusviðum annarra stjarna
sem í myrkrum fylgsnum mannshugans.
Sigurður A. Magnússon þýddi
219