Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Blaðsíða 121

leiki fuglafit, verði manni gengið
út um kvöld að skoða tungl eða
síðförult fólk taka þessir þræðir
að vefjast hratt og hljóðlega um
höfuðið, innan skamms er það horfið
undir vafninginn, til að sjá áþekkt
silkipúpu, en sjálfur nemurðu hvorki
ljós né hljóð lengur, fálmar þig
áfram uns fingurnir finna aðrar
hendur, annað umvafið höfuð sem
ekkert sér og ekkert heyrir
Hann starir út um gluggann að
morgni dags, á sjáöldrum hans er
einþrykk af veruleikanum, kámugt
og ógreinilegt . . .
Frásögnin einkennist af tilfinningu
fyrir óróleika, hraða, spennu, það er eins
og allt sé þá og þegar að fara í hönk.
Sögumaður er hræddur og haldinn of-
sóknaræði, finnst sem það sé fylgst með
honum, hlustað, horft: „Augu máluð á
harðstrengt / léreft horfa á mig án afláts;
. . . ég er hafður undir smásjá / hlutanna
dag og nótt . . .“ En þrátt fyrir óttann
grípur hann skyndilegt ofbeldi sem jaðr-
ar stundum við kvalalosta, eins og þegar
hann rífur gorm úr stílabók og vefur um
háls kattarins „. . . uns augun fara að
tútna, þá / sleppi ég og legg fyrir hann /
mjólkurskálina."
Þessum mótsagnakenndu tilhneig-
ingum sem bærast með sögumanninum
fylgir mögnuð innilokunarkennd eins
og þegar hann fer í könnunarferð niður í
afkima spegilsins en lokast þar inni þó
að hann flýti sér upp stigann í ofboði,
„. . . lemur / knýttum hnefa á hurðina,
heyrir / undarlega blísturskennt hvísl /
síast um skráargatið og þunglama- / legt
fótatak deyft gúmsólum / fjarlægjast."
Og þessu tengist stjórnlaus skelfing við
eitthvað óþekkt og ógnandi á sveimi:
Umsagnir um bakur
„Það marrar í óhreinum snjónum / við
dyrnar, einhver er kominn en / ég á ekki
von á neinum." Allt virðist þetta þó vera
huglægur veruleiki, en fullur af ógnum,
ótta og óhugnaði. Hvíldin er svo við
veruleikann, ytri veruleika. En hún er
skammvinn. Fyrr en varir er hann orð-
inn óraunverulegur, hversdagslegustu
hlutir taka á sig uggvænlegustu myndir
og úti er ótti við skriðufall, inni við
veggjahrun:
Næturkul andar á hálsinn
aftanverðan og birtan dregst
saman í lítinn punkt, þessi
fáu timburhús undir íhvolfu
fjallinu eiga sér einskis
ills von, en skriðan á eftir
að falla, hún á eftir að falla
þegar haustnóttin er hálfnuð
og allir í fasta svefni
Þessi ótti við yfirvofandi skelfingu
fléttast saman við þögnina, myrkrið og
ljósið. Sögumaðurinn er fastur í tog-
streitu milli myrkurs og ljóss og getur að
hvorugu hallað sér: hann er haldinn
sjúklegum ótta við hnífa sem koma eins
og frelsandi birta og jafnframt ógnvekj-
andi löngun í myrkrið og þögnina og
léttinn sem þeim fylgir. „Þykk og voð-
felld nóttin stöðvar alla hnífa.“ Og ein-
mitt þá snýst nóttin upp í martröð:
„skuggaverur bærast undir augnlokum".
Mósaíkmyndin, sem sett er saman í huga
lesandans við lestur þessarar bókar,
verður ekki dregin með einu orði.
Astæðan er auðvitað sú, að hún felst í
heildaráhrifum verksins á lesandann. En
heildaráhrifin liggja, held ég, ekki í
myndunum sem slíkum, sem út af fyrir
sig eru skýrar og sláandi, heldur í skipt-
ingunni á milli þeirra, tilfinningunni sem
247