Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Blaðsíða 134

Tímarit Máls og menningar
svo stóð á var erfitt fyrir Dani að standa
gegn þjóðlegum óskum úr annarri átt og
ráðlegast að koma Islandsmálum á
hreint sem fyrst. Raunar finnast engin
merki þess í heimildum að þessi ástxða
hafi verið í huga nokkurs manns, og er
þó ekki útilokað að það hafi verið.“ (s.
184) (undirstr. PF.)
Sjálfstæðissaga Islands er tæpast meir
en rituð til hálfs. Sagnfræðirit hafa lagt
mest kapp á að lýsa „réttlátum kröf-
um“ Islendinga, sem er eðlilegt þótt
það sé ekki hlutlægt. Hinsvegar er öllu
verra hversu danskar heimildir hafa ver-
ið illa nýttar. Stundum gæti virst sem
söguritarar telji að ef heimildir eru ekki
finnanlegar á Islandi þá séu þær ekki til.
Þess gætir í ívitnuninni að ofan. Varð-
andi samþættingu S-Jótlands og Islands
1918 hefði þó verið tiltölulega handhægt
að athuga umræður á danska Þjóðþing-
inu það ár. I umræðum um íslandsmálið
á þinginu komst annar helsti forystu-
maður sósíaldemókrata, Borgbjerg rit-
stjóri, svo að orði:
„Og á því augnabliki þegar stríðinu
lýkur og sjálfsákvörðunarréttur þjóð-
anna verður krafa heimsins, verður það
þá happadrjúgt fyrir okkur Dani sem
sjálfir höfum stórt þjóðernismál óleyst,
að við frá þessu litla landi mætum með
þjóðerniskröfur okkar án þess að hafa
leyst eigin mál?“ (Folketingstidende
1918-1919 dálkar 1598-1599.) Að
þessu leyti voru danskir sósíaldemókrat-
ar sammála J.C. Christiansen formanni
Venstre, sem reit í blaðagrein eftir að
ljóst var orðið hverja stefnu sambands-
málið myndi taka: „Með sambandslög-
unum gaf Danmörk umheiminum fagurt
dæmi um hvernig virða á þjóðernið og
hvernig við sjálfir viljum verða með-
höndlaðir. . . . Vonandi virða hinar
stóru þjóðir sjálfsákvörðunarrétt þjóð-
anna á sama hátt og við.“ (Fyns tidende,
7. ágúst 1918.)
I kaflanum „Nýtt stjómmálaflokka-
kerfi“ er greint frá þeim miklu pólitísku
breytingum sem áttu sér stað á fyrstu
áratugum 20. aldar. Þessi kafli er ákaf-
lega þýðingarmikill fyrir þá sök að þar
eru þeir flokkar sem við þekkjum í dag,
— eða „ættfeður" þeirra, — kynntir í
fyrsta sinn. Það er því ekki aðeins nauð-
synlegt vegna tryggðar við fortíðina að
gera þessum kafla góð skil, heldur einnig
til að unglingar átti sig á eðli og sögu
þeirra pólitísku hreyfinga sem þeir eru í
þann mund að kynnast og tengjast.
„Enginn alþingismaður var meðal
stofnenda Alþýðuflokksins. En árið
1921 tók Jón Baldvinsson formaður
flokksins sæti á þingi, og hefur Al-
þýðuflokkurinn átt fulltrúa á þingi
síðan.“ (s. 235—236)
Alþýðuflokkurinn eignaðist í raun þing-
mann strax haustið eftir að tvíeindin
Alþýðuflokkur/Alþýðusamband sá
fyrst dagsins ljós 12. mars 1916. Þá var
Jörundur Brynjólfsson nýkjörinn for-
maður Verkamannafélagsins Dagsbrún-
ar kosinn þingmaður af lista Alþýðu-
flokksins.
„Málgagn eignaðist flokkurinn árið
1919 þegar Alþýðublaðið fór að
koma út, meira að segja sem dagblað
frá upphafi." (s. 236)
Þetta er rétt svo langt sem það nær.
Alþýðusambandið átti ekki málgagn
fyrr en Alþýðublaðið kom út haustið
1919. Hinsvegar gætu þeir sem ekki
vissu betur skilið þessa staðhæfingu svo
að Alþýðusambandið hafi ekki notið
málgagns fyrr. Hér hefði því þurft að
260