Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Síða 25

MIÐJAN OG JAÐARINN
kvöldin í neðanjarðarklúbbnum Fields í Ziirich og stóð fram á miðjar nætur
í heilar fimm vikur.5 Þar ægði saman á fimmta tug listamanna frá fjölmörg-
um þjóðlöndum — m.a. Svíþjóð og Danmörku — sem tjáðu sig með öllum
hugsanlegum brögðum, myndböndum á skermi, lúðrablæstri, fatavíxli,
tarotspádómum, innanhússmíði, leikhúshvísli, gróðurhúsarækt og gervi-
trjám.
Þótt viðbrögð áheyrenda við fyrirlestri Harms Lux væru vægast sagt
misjöfn fer ekki milli mála að nýstárleg sýningargerð hans sver sig i ætt við
þá lýðræðislegu og fjölþjóðlegu bylgju sem leitast við að jafna misleita stöðu
listamanna og gefur jaðarsvæðum heimsins aukið vægi á kostnað svokall-
aðra menningarmiðstöðva og heimsborga.6
Er margmiðlunin vitundaiyaltari eða andlegt lyftiduft?
Síðdegis á föstudag stóð Else Marie Bukdahl, forseti Konunglegu listakadem-
íunnar í Kaupmannahöfn, í pontu og fjallaði um áhrif hinna nýju upplýs-
ingarmiðla á menningu og listir í fýrirlestri sem kallaðist The New Demands
on Art and Art Criticism in the Information Age— „Nýjar kröfur í listum og
listrýni á tímum upplýsingamiðlunar“. Bukdahl vakti fyrst máls á þeim
væntingum sem bundnar væru við hina töfrum líku rafmiðlunartækni. Ekki
þyrfti framtíðarfræðing til að spá fyrir um áhrif tölvumyndgerðar og sýnd-
arraunsæis á listir komandi tíma.7 Raunar væru viðbrögð samtímalistarinn-
ar skýr: Óttist eigi birtingu drauma ykkar á tölvuskjánum. Undirbúum
okkur undir ferðalag inn í sýndarrými hugans.
Hitt vildi gleymast of oft að sýndarveruleikinn á netinu væri erkidæmi
flókins ferlis þar sem ásýnd væri annað en raunveruleiki. Sýndarveruleiki
hinnar nýju margmiðlunar ætti sér ekki stoð í veruleikanum og tilbúningur
hennar væri sköpun án ytri forsendu. I fyrsta skipti í sögunni væri myndgerð
komin út fyrir öll raunveruleg mörk þar sem hún lyti ekki lengur lögmálum
áþreifanlegrar fyrirmyndar. Sá sem gefur sig á vald ferðalagi um völundarhús
sýndarveruleikans hafnar bak við merkið, handan hugans og hlutveruleik-
ans. En hann kemst aldrei út fýrir kerfið heldur flækist sífellt dýpra í nýjum
samsetningum og tilbrigðum. Hvað varðar sjálfa listina þá er sköpun í tölvu
allt öðruvísi en glíma við áþreifanlegan efnivið. Á meðan listamaðurinn
mótar efnið verður sífellt til ný hugsun sem skiptir ímyndunarafl hans miklu
máli. Hver formbreyting getur af sér óvænta sýn sem listamaðurinn verður
að taka tillit til þar eð hann var ekki valdur að upphaflegu hráefni til
listgerðarinnar. Á tölvuskjánum verður öll sköpun hins vegar í ætt við
myndskreytingu. Þar er ekkert hráefni til nema það sem listamaðurinn
skapar sjálfur. Því snýst sköpunarferlið um það eitt að velja eina samsetningu
TMM 1997:1
15