Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Blaðsíða 47

EITT LETTERS BRÉF TIL ÚTKJÁLKAKRÍTÍKERS
aðkomandi voga sér að gera tilkall til þeirra valda og áhrifa sem hinir útvöldu
hafa komist yfir, en þá er öllum brögðum beitt til að bola viðkomandi til
hliðar. Sama er uppi á tengingnum heima á íslandi þegar einhverjir voga sér
að véfengja dómgreind útvaldra. Ég minni á einn þaulsætinn kollega okkar
á Helgarblaðinu sem hafði fyrir sið að kæfa í fæðingu allar utanaðkomandi
aðfínnslur með hofmóðugum heilsíðugreinum eða opnuviðtölum við sjálf-
an sig. í Sao Paolo er hins vegar ekki um að ræða neina samkeppni milli
útvaldra í hinum ýmsu listgreinum, og það á einnig við um dvergríkið okkar.
Þvert á móti eru hinir útvöldu í ýmsum greinum, leikhúsmenn, rithöfundar
og myndlistarmenn, ósparir á vinahótin þegar þeir hittast á ráðstefnum og
þingum. Það er eðli útvaldra að verja meint áhrifasvæði sín til síðasta
blóðdropa en einnig að taka virkan þátt í þeim samskiptadansi dvergríkis
sem Levi-Strauss kallar „félagslegan menúett“.
Þú verður sem sagt að gera þér grein fyrir því að þú ert á hraðri leið inn
á menningarvettvang — eða jarðsprengjusvæði — þar sem krökkt er af
hornóttum oflátungum sem undir niðri þjást af þrálátri minnimáttarkennd.
Ég er nefnilega sannfærður um að einhvers staðar innst við hjartarætur eru
flestir þeirra sér meðvitaðir um eðli þess sjónarspils sem þeir eru þátttak-
endur í.
En eins og nærri má geta er þeim meinilla við allt sem heitir opinber
gagnrýni. Þú verður því að vera bæði aðsjáll og klókur, ætlir þú að komast
klakklaust yfir jarðsprengjusvæðið. Ég sé í anda ungæðislegt andlit þitt þegar
þú lest þessi orð; sé hvernig vorkunnsemin breytist í forundran og bræði, og
ég er viss um að þú segir við sjálfan þig samanbitnum tönnum: Hvað hefst
upp úr aðsjálni, af hverju ætti ég ekki að ráðast til atlögu og sprengja þessa
klíkustarfsemi í tætlur? Ef þú ert ekki haldinn sterkri sjálfseyðingarhvöt
skaltu doka við og hlusta á það sem ég hef að segja.
Þú færð auðvitað þína hveitibrauðsdaga í gagnrýninni, og þann tíma nota
kollegar þínir og hinir útvöldu til að taka út það sem þú lætur frá þér fara.
Ef engin hætta stafar af skrifunum, leiða flestir þau hjá sér, þótt alltaf verði
einhverjir til að sleikja sig upp við þig í von um gott veður og auglýsingu. En
skynji menn einhverja ögrun eða ógn í skrifunum, ég tala nú ekki um ef þú
byrjar á því að draga í efa dómgreind einhvers hinna útvöldu, gagnrýna
menningarstefnu yfirvalda eða gera gys að sýndarmennsku og oflátungs-
hætti annarra áhrifamanna í menningargeiranum, fer fljótt að hitna undir
þér.
Þar sem þú ert ungur og búinn að vera lengi í útlöndum, er hætt við að
þér sjáist yfir margþætt fjölskyldutengslin í menningargeiranum — í dverg-
ríkinu okkar er fjölskyldan flestu öðru mikilvægara — og þar af leiðandi
hefur öll neikvæð gagnrýni keðjuverkandi áhrif. Þú veist því aldrei hvaða
TMM 1997:1
37