Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Síða 48

AÐALSTEINN ÍNGÓLFSSON
pótentáta þú ert að móðga, beint eða óbeint. Þú úthúðar vatnslitamyndum
sem frænka einhvers hefur málað, afskrifar tréskurðarmyndir sem frændi
einhvers annars er að dunda við að tálga í ellinni og — verst af öllu — hendir
gaman að leirmununum sem eiginkona áhrifamanns er að burðast við að
sýna. Eitthvað verða menn að taka til bragðs.
Fyrst í stað munu hinir útvöldu beita vopni sem er bæði lúmskt og
áhrifaríkt, nefnilega kumpánlegheitum. í litlu menningarsamfélagi hittast
allir sem máli skipta við öll tækifæri sem máli skipta. Við þau tækifæri setja
menn sig ekki úr færi að heilsa upp á nýjan „talent“ og hafa uppi kurteisishjal.
í kjölfarið senda þeir nýjustu bækurnar sínar og sýningarskrárnar heim til
þín með hjartnæmum tileinkunum, bjóða þér í teiti eða upp á vinnustofu,
þar sem þeir gauka kannski að þér sjaldgæfri skruddu eða áritaðri grafík-
mynd, þannig að þér sé fullljóst hvar hagsmunir þínir liggja.
Eftir svoleiðis vinahót og trakteringar þurfa gagnrýnendur auðvitað að
vera í meira lagi forhertir til að senda frá sér neikvæða umsögn um einhverja
menningarveru sem þeir eru nýbúnir að hitta, veru sem er kannski yfirlýstur
aðdáandi þeirra og er í ofanálag ljóshærð, íðilfögur og af góðum ættum.
En ef þú ert prinsípmaður, það er fullkomlega forhertur, þá fer ekki hjá
því að spurningar um hæfni þína og meinta skapbresti vakni æ oftar alls
staðar þar sem útvaldir koma saman. Nú er kommúnisminn fyrir bí svo ekki
dugar að kalla þig laumukomma. Fólk á fertugsaldri veit ekki einu sinni hvað
það þýðir. Á endanum koma menn sér saman um að þú sért fyrst og fremst
„ómerkilegur“, sem getur þýtt allt mögulegt, til dæmis að þú sért ótíndur
ruddi, að þú sért heiftrækinn ( „Var ekki alltaf gengið framhjá pabba hans
við stöðuveitingar í Árnastofnun hér í gamla daga?“) eða að þú sækir
samkomur hjá heilara við Síðumúla.
Smám saman fer að fjara undan þér. Ráðuneytin og sendiráðin hætta að
senda þér boð til síðdegisdrykkju á tyllidögum, menntamálaráðherra
skondrar þvert yfir götu þegar þið mætist til að þurfa ekki að taka undir
kveðju þína, gamla Gufan hættir að hóa á þig í viðtöl um allt og ekkert og
umsókn þinni um styrk til að skreppa á aðra ráðstefnu í Haparanda um nýja
norræna menningarkreppu er vísað frá. Loks kemur að því, segjum ári eftir
að þú byrjaðir að skrifa fyrir Reykjavíkurtíðindi, að ritstjórinn tekur þig á
eintal og segir þér að því miður neyðist hann til að segja þér upp, það sé svo
hart í ári, auglýsingamarkaðurinn hafi dregist saman og svo fram effir
götunum. Þá rennur allt í einu upp fyrir þér hvað þeir eru sláandi líkir,
ritstjórinn og frændi hans sem er alltaf að mála blómamyndir og selja dýrum
dómum.
Á endanum snúa allir við þér baki, nema kannski menntaskólarnir sem
eru alltaf á höttum eftir listasögukennurum. Ég efast um að þú fáir nokkurs
38
TMM 1997:1