Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Page 106

KRISTJÁN B. JÓNASSON
fyrri hluta þess níunda sér maður ekkert fyrir sér nema rauðþrútið andlit há-
skólakennara í spreng. Til að halda í sundur dýpt og þykkt þurfti hann að
vanda sig svo mikið að það lá við að hann biti úr sér tunguna og allan tímann
rembdist hann eins og rjúpa með þembu. Stundum er eins og allur póst-
strúktúralisminn hafi einungis snúist um þetta eitt: að passa sig. Að vera
sífellt að skilgreina mörk, mörk milli texta og skriftar, milli höfundar og
lesanda, milli sjálfs og annarleika, milli mín og hins. Við erum enn að fást við
mörk, en nú við mörk manns og konu, mörk náttúru og menningar. Af
hverju ekki mörk dýptar og yfirborðs? Einfaldlega vegna þess að sú spurning
tilheyrir öðrum skilum. Hún tilheyrir mörkum módernisma og póst-
módernisma. Nýjar spurningar tilheyra skilum póstmódernisma og hins
sem ekki má nefna: Þess ókomna sem þó er þegar hér og nú.
6. Heldur manni
„Textinn sem þú skrifar verður að sanna fyrir mér að hann girnist
mig.“ Roland Barthes: Le plaisir du texte, bls.13-14.
I
Verkið hélt mér en var ég að fara eitthvað? Vildi ég kannski ekki vera hjá text-
anum? Vildi ég heldur fara að kaupa mér föt, út að ganga eða á barinn? Þegar
ég les bók ætlast ég virkilega til þess að loðin loppa skjótist upp úr kilinum og
grípi um kverk mér svo ég komist ekki upp úr stólnum en sitji korrandi yfir
snilldinni? Nei, ég vil það ekki. Hvers vegna ætti bókin að neyða mig til að
lesa sig. Hún má lokka mig og laða en til hvers ætti ég að meta bók út frá því
hvort hún „heldur“ mér eða ekki þegar ég vil að bókin veiti mér tælandi við-
nám fremur en að hún þrífi til mín og leggi mig í bönd. Á lesandinn að vera
fangi bókarinnar? Bundinn og keflaður í prísund hennar, lokaður af frá öll-
um og öllu og eiga svo ekkert eft ir þegar hann er búinn að leggja hana frá sér
nema að soga til sín loft á nýjan leik eftir að hafa næstum því kafnað í
textakrumlunni? Þegar ég les eða heyri umsagnir um bækur og listaverk
virðist mér stundum sem ritdómararnir séu þar mættir í umboði fangelsis-
málastofnunar. Þeir vilja setja upp myndavélar í miðborginni, stofna þjóð-
varðlið, banna fólki yngra en 18 útivist eftir áttafréttir og fjölga fangelsum.
Þeir tala um bókmenntir eins og þær væru sadómasóklúbbur þar sem verk
taka menn og loka þá keflaða inni í búri á meðan leðurklædd orð láta svip-
una ganga á blóðrisa lesendahryggjum. Verkin eiga að „halda“, „taka“ og
„læsa“. Þau „sleppa manni ekki“, þau „láta mann ekki lausan". Maður er
„fanginn“ yfir þeim, þau grípa mann „heljartökum“. f raun er textinn gúlag.
104
www.mm.is
TMM 1998:3