Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Page 117

ER HEIMURINN AÐ FARAST?
vissu reyndar vel að þessi eina aðfmnsla hrekkur afar skammt.6 Satt að segja
báru þeir virðingu fyrir afstæðishyggjunni sem þeir vildu andmæla, eins og
ég ber fyrir skoðunum nafna míns Vilhjálmssonar þegar ég reyni að and-
mæla afstæðishyggju hans. En Kristján hefur engan áhuga á rökræðum um
afstæðishyggju. Hann er á móti henni.
Ritgerð Ástráðs fjallar um yfirlýst viðfangsefni Kristjáns: póstmódern-
isma. En Kristján hefur engan áhuga á upplýstri rökræðu um póstmódern-
isma. Hann er á móti honum.
II. Hús og skáldsögur
Ástráður Eysteinsson vekur athygli á hvað orðið ,póstmódernismi’ er skelfi-
lega margrætt. Jafnvel merking forskeytisins sé óljós: er um að ræða síð-
módernisma, eftirmódernisma eða andmódernisma? Um stund hallast
hann að því að það sé enginn marktækur munur á módernisma og póst-
módernisma. Hann færir skynsamleg rök fýrir því, en hverfur þó frá því síðar
með öðrum skynsamlegum rökum.
Ég held að í þessu efni sé ein leið til að fóta sig. En hún er bara leið til að fóta
sig, ekki til að skila okkur áleiðis. Mér skilst að póstmódernismi hafi einna
fyrst orðið til í húsagerðarlist.7 Þar varð orðið fleygt, og þaðan barst það út
um allar jarðir og margbreytti merkingu sinni á alla kanta. Módernismi í
byggingarlist vitum við trúlega öll hvað er. Hann er allt í kringum okkur. Ef
við stöndum á Austurvelli sjáum við austan megin vallarins tvær byggingar
eftir Guðjón Samúelsson, Reykjavíkur apótek sem nú heitir svo og Hótel
Borg. Þær eru auðvitað ekki módernísk hús. (Aftur á móti vottar fyrir ýms-
um módernisma hjá Guðjóni í húsum eins og aðalbyggingu Háskólans,
Laugarneskirkju og Gagnfræðaskóla Austurbæjar, en þau teiknaði hann síð-
ar.) Á milli apóteksins og Borgarinnar er grænn kassi. Hann er módernísk
bygging.
Og hvað er nú póstmódernismi?
Fyrir fimm árum spurði ég þrjá málvini mína á Harvardháskóla þessarar
spurningar. Ég fékk sundurleit svör. Einn þeirra bauð mér þá í bíltúr um
Boston, og sýndi mér nokkrar nýlegar póstmódernískar byggingar. Ég sá
strax að þetta voru ekki módernískar byggingar—eins og til dæmis listasafn-
ið sem Le Corbusier teiknaði á skólalóð Harvard—og tók eft ir því til viðbót-
ar að byggingarnar minntu með ýmsum hætti á húsagerðarlist Nýja
Englands á átjándu og nítjándu öld, til dæmis fyrir dálæti húsameistaranna á
súlum og turnum. Eftir þessa lexíu hvarflaði sú hugsun að mér að við íslend-
ingar ættum líka okkar póstmódernisma: hann væri hin nýkviknaða virðing
fyrir gömlum húsum, eins og Bernhoftstorfunni og húsi Thors Jensen sem
TMM 1998:3
www.mm.is
115