Tímarit Máls og menningar - 01.09.1998, Side 143

Ritdómar
Að vera grafinn lifandi
Steinunn Sigurðardóttir. Hanami, sagan af
Hálfdáni Fergussyni. Mál og menning 1997.
I fljótu bragði var helmingi verra að
geta ekki gert vart við sig en að vera dá-
inn. Or þeirri prísund langaði hann
svo mikið að honum þótti skárra en
ekki ef það fyndist bara eitthvað af
honum, lykt kannski. (bls. 10)
Að vera kviksettur er án efa ein skelfileg-
asta lífsreynsla sem menn geta gert sér í
hugarlund; að vera lokaður í kirfilega
negldri kistu og síðan grafinn djúpt í
jörð; að reyna í örvæntingu að banka á
kistulokið eða gefa frá sér hljóð en ná
ekki eyrum lifenda því þeir eru endan-
lega búnir að jarðsyngja mann og álíta
hljóðin frá kistunni annað hvort mis-
heyrn eða ofskynjun.
Hálfdan Fergusson, aðalpersónan í
nýjustu skáldsögu Steinunnar Sigurðar-
dóttur, er einn hinna kviksettu. Hann er
þó ekki grafinn lifandi í bókstaflegri
merkingu heldur verður hann einn góð-
an veðurdag lostinn þeirri sannfæringu
að hann sé dauður og reynir í örvæntingu
að koma ættingjum og vinum í skilning
um ástand sitt. Þeir hlusta ekki á rök-
semdir hans og útskýringar enda geta þeir
ekki séð annað en hann sé jafn lifandi og
þeir. Hálfdan er hins vegar læstur inni í
sinni sannfæringu og sér ekki aðra út-
gönguleið en að sviðsetja eigin jarðarför.
Þórbergur Þórðarson vissi ekkert
hræðilegra en það að vera kviksettur og
skrifaði hrollkennda en afar skoplega
lýsingu í Bréfi til Láru á áratugalangri
ásókn þessarar martraðar. Örlagasaga
Hálfdans Fergussonar er mögnuð krafti
þessarar sömu hrollvekju en maran birt-
ist honum í alveg nýjum búningi og villir
bæði honum og lesandanum sýn. Og
þótt lesandinn láti ekki blekkjast jafn
auðveldlega og aðalpersónan eru óneit-
anlega farnar að renna á hann tvær
grímur undir lok sögunnar þegar Hálf-
dan Fergusson er sestur að í Japan undir
dulnefninu Danny Deadman.
Sagan um hina sérkennilegu og þver-
sagnakenndu tilvistarkreppu Hálfdans
Fergussonar hefur alvarlegan undirtón
þótt sjónarhornið sé skoplegt, rétt eins
og hjá meistara Þórbergi, og stíllinn fjör-
ugur og léttur. En vegna þess að Hálfdan
beitir óvenjulegum aðferðum við að
takast á við einsemd sína og angist og þar
sem dauði hans lýtur ekki sömu lögmál-
um og dauði annarra verður örlagasaga
hans bæði einstök, áhrifarík og frumleg.
Og þótt meintur dauði hans sé upphaf-
lega fullkomin fjarstæða og algjörlega
tilefhislaus ímyndun öðlast hann dýpri
merkingu og almennari skírskotun effir
því sem líður á söguna og endurfæðing-
in kemur í ljós.
Steinunn hefur áður leikið sér að því
að snúa veröldinni á hvolf með því að
velta við viðteknum hugmyndum um
dauðann og líf eftir þetta líf. Síðasta orðið
er t.d. ein allsherjar eftirmælaparodía
þar sem skopast er að hástemmdum
minningarskrifum íslenskra dagblaða.
Þar skrifar ein persónan langt bréf að
TMM 1998:3
www.mm.is
141