Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Side 10

MASSIMO RIZZANTE
úr klaustrinu) frá 1982, umhverfið, ætlunarverkið, sé af ætt sögulegu skáld-
sögunnar. Ert þú sammála þeirri skilgreiningu?
J.S.: Ég er þeirrar skoðunar að það skipti engu máli hvort skáldsaga sé söguleg
eða ekki. Ég held því fram að allar skáldsögur séu í eðli sínu sögulegar og að
þær geti ekki verið annað en sögulegar. í þessu sambandi vil ég ennfremur
taka fram að ef maður lítur þannig á málin þá gildir einu hvort verið er að fást
við hinn svokallaða liðna tíma eða hinn svokallaða samtíma (þó vil ég taka
þetta fram: skáldsagan er ævinlega skrifuð á sínum tíma, og segir þar af leið-
andi meira um þann tíma en tímann sem rithöfundurinn er að fást við).
Þegar ég stóð dag einn fyrir framan Mafraklaustrið og hugsaði með mér:
„Þetta langar mig að festa á bók“, var ég þá að hugsa um að skrifa sögulega
skáldsögu? Nei. Ég var að hugsa um það erfiði, þær fórnir sem þúsundir
manna þurftu að færa, en margir þeirra voru neyddir til að reisa þessa bygg-
ingu til heiðurs hans hátign. Þetta var hvatinn að því að ég fór að skrifa
Memorial do convento. Svo einfalt er það.
M.R.: Memorial do convento fjallar um byggingu Mafrakirkjunnar, sem Jó-
hannes 5., konungur Portúgals, lét reisa á árunum 1713-1730, en hún var
vígð það ár. Inn í þessa frásögn er fléttað annarri fr ásögn sem einnig byggir á
raunverulegum atburðum sem gerðust samtímis því sem verið var að reisa
kirkjuna: þróun hins hugmyndaríka jesúíta Bartolomeu Lourem;o de
Gusmao á fyrsta loftfarinu (sem fyrst var flogið árið 1709, það er að segja
rúmlega sjötíu árum áður en Mongolfierbræður fóru í sína frægu flugferð).
Og þriðji meginþráður bókarinnar fjallar um vélabrögð Páfagarðs, sem
raunar bregður fyrir í öllum skáldsögunum, en flestallar persónurnar verða
fyrir barðinu á þeim, jafnvel Jóhannes 5. og jesúítinn snjalli. Loks er það sag-
an af Baltasar og Blimundu, fulltrúum alþýðunnar sem mannkynssagan
gleymir yfirleitt. Ef mér skjátlast ekki eru þau Baltasar og Blimunda raunar
einu persónurnar í bókinni sem þú býrð alfarið til. Hvers vegna ákvaðst þú
að láta skáldsöguna gerast á 18. öld? Auk þess ber þessi skáldsaga, öfugt við
aðrar skáldsögur þínar, vitni um sérstaka natni við byggingarvinnuna á
henni, rétt eins og byggingin eigi að minna á byggingu Mafraklaustursins.
Hvað viltu segja um þetta?
J.S.: Ég vil byrja á því að leiðrétta eitt: loftfar (passarola) Bartolomeu
Louren<;o de Gusmao fór aldrei á loft. Það varð aldrei annað en áform, rétt
eins og önnur uppfmning hans sem átti að dæla sjó úr skipum. Hið portú-
galska þjóðarstolt verður að sætta sig við hugmyndina eina. Það að farið skuli
fljúga í skáldsögunni minni skrifast annars vegar á reikning hugmyndaflugs
8
www.mm.is
TMM 1998:4