Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Side 11

SAGA MANNKYNSINS ER AÐEINS SAMTÍMASAGA
höfundarins, hins vegar á reikning löngunar hans til að framíylgja einhvers
konar skáldskaparréttlæti og rétta hlut jesúítans og villutrúarmannsins
snjalla.
Það sem ég sagði um Levantado do chao á einnig við þarna: ég valdi ekki, ég
var valinn. Ég er ekki einn þeirra skáldsagnahöfunda sem eru sífellt á höttun-
um eftir viðfangsefni, eru hikandi hvort þeir eigi að taka íyrir viðfangsefni
eitt, tvö eða þrjú, og velja loks eitt þeirra en eiga hin tvö í handraðanum. Ég
lýk hins vegar oft við bók án þess að hafa hugmynd um þá næstu, sennilega
vegna þess að ég tek aldrei aftur upp viðfangsefni sem ég hef einu sinni feng-
ist við. Ef ég hefði skrifað Tarsan apamann, þá get ég svarið að ég hefði aldrei
skrifað Tarsan og vinkonu hans eða Son Tarsans...
Hvað Blimundu og Baltasar varðar, þá er það rétt að ég, sem hef ítrekað
sagt að ég búi ekki til persónur mínar, ber alfarið ábyrgð á þeim: þýðir það að
í mér búi dálítill skáldsagnahöfundur þrátt fýrir allt? Ég er sannarlega enginn
arkitekt, en ég held þó að ég hafi notað ýmsar aðferðir arkitekta þegar ég var
að þróa bygginguna á Memorial: þyngdarpunkta, dreifingu krafta, samræmi
skrautsins.
M.R.: Hér, rétt eins og í Levantado do chdo, er höfundurinn alsjáandi: stund-
um er hann einhvers konar samtímaskrásetjari atburða, stundum afkom-
andi sem minnist atburða og eykur við þá eigin reynslu. Þannig dregur hann
upp skakka mynd af því tímabili sem hann er að lýsa. Þar af leiðandi, ef ég má
leyfa mér að nota myndlíkingu úr tónlist, bregður fyrir mismunandi tónteg-
undum: í fyrra tilfellinu er tóntegundin epísk-harmljóðræn, en í því síðara er
hún háðsk. Er þetta ákveðin leið til að endurtúlka mannkynssöguna? Og
hvað getur skáldsagan haft sérstakt ffam að færa varðandi mannkynssög-
una?
J.S.: Ég er ekki viss um að sögumaðurinn gegni þessum tveimur hlutverkum
enda þótt myndlíkingin sé góð hjá þér. Bandarískur gagnrýnandi líkti
einmitt ástarsögunni um Baltasar og Blimundu við flautustef sem flýtur hár-
fínt ofan á gríðarlegu tónaflóði stórrar hljómsveitar. Svo ég haldi mig við
þessa líkingu, þá myndi ég segja að háðið búi í þessari sögu eins og flautustef,
en með óþægð og stundum dapurlegri beiskju klarinetts. Fyrir svo utan að
höfundurinn er sýknt og heilagt að hæðast að sjálfum sér.
Það er rétt að þetta er ákveðin aðferð til að endurtúlka mannkynssöguna,
sýna að mannkynssagan er alltof oft tekin alvarlega þegar hún hellist yfir
okkur hrekkleysingjana eins og fyrirlestur. Skáldsagan getur sagt ýmislegt
um mannkynssöguna sem hún segir aldrei um sjálfa sig, sagt frá einföldum
sannleika um manninn, mismunandi eða alþekktum, sannleika sem ekki
TMM 1998:4
www.mm.is
9