Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Page 17

SAGA MANNKYNSINS ER AÐEINS SAMTÍMASAGA
M.R.: Mér virðist sem nafnleysið sé í senn fagurfræðileg og siðferðileg undir-
staða þessarar nýjustu skáldsögu þinnar, það passar í það minnsta mjög
vel við blinduna. En það sem mér finnst einkar glæsilega gert í þessari sögu er
það sem þú segir berum orðum, sumsé að það að sjá heiminn á ný þýði líka
að nefna hann á ný.
J.S.: Ég held að við séum smátt og smátt að missa tilfinninguna íyrir „nöfh-
um“. Fyrir nokkru lauk ég við skáldsögu sem ég hef kallað Todos os nomes
(Öll nöfnin). Þrátt fyrir þennan titil eru allar persónurnar nafnlausar, að
einni undanskilinni. Og sú eina sem ber nafn heitir Sr José (Hr. José), vegna
þess að persónan er svo ómerkileg (og fornafhið einnig) að enginn nennir að
leggja á minnið hvað hún heitir fullu nafni... Tilvitnunin í upphafi bókar-
innar, sem tekin er úr ímyndaðri bók í anda Borgesar, er eftirfarandi: „Þú
veist hvaða nafn þér hefur verið gefið, en þú veist ekki hvað þú heitir í raun og
veru.“ I þessu sambandi minnist ég þess að í Rttgerð um blindu segir stúlkan
með reyklituðu gleraugun á einum stað: „Innra með okkur er nokkuð sem
ekki heitir neitt, og einmitt það erum við“. Nafnið sem við berum, nafnið
sem okkur er gefið, nafnið sem við verðum að gefa þeim sem eru nafnlausir
... Já, þetta er rétt hjá þér, að sjá heiminn á ný, sjá manninn á ný, hlýtur að
þýða það að nefna hann á ný.
M.R.: Aðeins ein persóna, læknisfrúin, hefur ekki smitast af pestinni og getur
því horft uppá glundroðann sem hefur skapast hjá mannkyninu. Hún verð-
ur leiðtogi hóps blindingja sem reynir að mynda samfélag á ný. Þessi kona,
sem lítur heiminn öðrum augum þegar allir eru orðnir blindir, veltir ítrekað
fyrir sér sömu spurningunni: hef ég rétt til að horfa á aðra þegar enginn getur
horfit á mig? Eru tengsl milli þessarar spurningar og kafla sem gerist í kirkju
þar sem sú sem sér tekur eftir því að dýrlingarnir á öllum myndunum í kirkj-
unni eru með bundið fyrir augun?
J.S.: Það var í það minnsta ekki ætlun höfundarins. Kirkjukaflinn er enn eitt
bergmálið af síðustu blaðsíðunum í skáldsögu minni Fagnaðarerindið sam-
kvæmt Jesú Kristi, þegar Jesús ávarpar mennina og biður þá um að fyrirgefa
Guði, því hann viti ekki hvað hann geri... En í nýjustu skáldsögu minni er
gengið enn lengra: sagt er að Guð eigi ekld skilið að sjá, það er sagt að mynd-
irnar sjái aðeins með þeim augum sem horfi á þær, og að við sjáumst ekki
vegna þess að við séum sjálf blind. Hvað varðar spurninguna sem læknisfrú-
in spyr, þá snýst hún einungis um mannleg samskipti: ef ekki má horfa á mig
hef ég engan rétt til að horfa. Ég tek dæmi sem gæti skýrt mál mitt: ríkur
maður má ekki horfa á fátækan mann ef sá fátæki má ekki horfa á þann ríka.
TMM 1998:4
www.mm.is
15