Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Qupperneq 58

JÓN VIÐAR JÓNSSON
Á hinn bóginn mátti Gunnari R. Hansen vera að því nokkur huggun, að
hans yrði minnst á íslandi. Hann vissi fullvel, að hér hafði hann fengið að lifa
merkileg tímamótaár í leiklistarsögunni, og honum var bersýnilega umhug-
að um, að framlag hans til þeirra yrði metið að verðleikum, a.m.k. þegar
fram liðu stundir. Þetta sést best á því, að hann gerði ráðstafanir til þess, áður
en hann lést, að allar eigur hans og persónuleg gögn, s.s. handrit, bréf, dag-
bækur, skissur o.þ.h., rynnu til íslenskra safna, Landsbókasafns og Þjóð-
minjasafns. Er handritasafnið eitt mikið að vöxtum, því að Gunnar var
hirðumaður á gögn sín, og það svo, að hann tók einatt afrit af einkabréfum til
vina sinna í Danmörku og hélt þeim eftir. Eru þau bréf, sem vitnað verður í
hér á eft ir, þannig til komin. Þar er að fmna ómetanlegan vitnisburð um það,
hvernig íslenskt leikhús horfði við menntuðum dönskum leikhúsmanni, og
ætti ekki að koma á óvart, að þau birta talsvert aðra mynd af leikurum okkar
en hávaðinn af blaðadómum samtíðarinnar- að ekki sé minnst á þann fróð-
leik sem þau miðla um sumt af því sem gekk á að tjaldabaki.
Starfi Gunnars í þágu íslenskrar leiklistar verða ekki gerð fullnægjandi skil
nema í vandaðri greinargerð, jafnvel sérstakri ævisögu, byggðri á ítarlegri
heimildakönnun. Það liggur í hlutarins eðli, að slík könnun yrði tímafrek,
svo mikið sem efnið er, en hún bíður væntanlega síns tíma. Búast hefði mátt
við nokkrum vísi til hennar í söguriti því sem Leikfélag Reykjavíkur efndi til í
tilefni af aldarafmæli sínu í fyrra og réð sagnfræðingana Þórunni Valdimars-
dóttur og Eggert Þór Bernharðsson til að skrifa. En það verður því miður að
segjast eins og er, að þar er tekið á þætti Gunnars með ófullnægjandi hætti.
Starf hans veturinn 1934-35 er þannig afgreitt á rúmlega blaðsíðu og aðeins
vitnað í einn leikdóm um eina af sýningunum fimm.14 Af átján sviðsetning-
um hans fyrir L.R. eftir 1950 er einungis borið við að fjalla um sex, svo
nokkru nemi, og það aðallega gert með tilvitnunum í loflegustu leikdóm-
ana.15 Ekkert hefur heldur verið leitað til fólks, sem enn lifir og sumt kynntist
Gunnari allvel, enda er af einhverjum óskiljanlegum ástæðum hvergi stuðst
við munnlegar heimildir í ritinu. Mesta furðu vekur þó, að höfundarnir hafa
ekki notfært sér safn Gunnars, hvorki í Landsbókasafni né Þjóðminjasafhi, og
verður ekki annað séð af heimildaskrá en þeim hafi verið tilvist þess ókunnug.
Rétt er að nefna að lokum, að leikararnir Brynjólfur Jóhannesson og Árni
Tryggvason rifjja stuttlega upp kynni sín afGunnari í endurminningabókum
sínum.16 Frásögn Brynjólfs er fremur stutt og almennt orðuð, en Árni lýsir
því býsna vel, hversu vel honum gat látið að starfa með leikurum. Þá hefur
Steindór Hjörleifsson leikari skrifað stutta grein um framlag Gunnars til
leiksögunnar, en er fremur fámáll um persónulega viðkynningu þeirra.17
Sveinn Einarsson getur hans einnig að nokkru í minningabók sinni, Níu ár í
neðra.18
56
www.mm.is
TMM 1998:4