Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Síða 76

JÓN VIÐAR JÓNSSON
ekki deilt, en Sveinn hefur helstu samstarfsmenn hennar svo hátt, að vand-
séð er að hvaða leyti þeir stóðu henni að baki.60 Samt var einróma dómur
bæði gagnrýnenda og áhorfenda, að svo miklu leyti sem við getum fest hend-
ur á honum nú, að hún hafi búið yfir einhverju sem aðrir gerðu ekki.
Auðvitað verður seint hægt að sanna eða afsanna eitthvað í slíkum efnum, en
ég tel að bæði ytri og innri líkur mæli gegn því að fyrsta leikarakynslóð okkar
hafi skapað svo þroskaða list sem Sveinn álítur.
Vitaskuld er ekki vettvangur hér til að ræða slíkan ágreining ofan í kjölinn;
til þess ætti betra tækifæri að gefast síðar. Ég tel þó rétt að nefna hann, vegna
þess að ég fæ ekki betur séð en vitnisburður Gunnars R. Hansens frá fjórða
áratugnum styðji sögutúlkun mína eindregið. í augum Gunnars voru lang-
flestir leikarar L.R. amatörar; aðeins þrír eða fjórir þeirra - hann nafngreinir
þá því miður ekki, en við getum reynt að geta upp á þeim - verðskulduðu að
kallast „alvöru leikarar“. Sjálfsagt geta menn deilt eitthvað um, hvað sé að
vera „alvöru leikari“ og hvað sé „leiklist í nútíma skilningi“. Ákveðið faglegt
lágmark má leiklistin þó aldrei fara niður fyrir, og Gunnari R. Hansen fannst
leikarar L.R. vera undir því lágmarki. Dómur hans er vissulega takmarkaður,
en verðskuldar engu að síður gaumgæfilega íhugun, þegar leikhúsþróun
tímabilsins verður gerð upp.
Sjöfn Kristjánsdóttur handritaverði þakka ég góða aðstoð við aðdrætti
að þessari grein.
Aftanmálsgreinar
1 Gunnar gerðist íslenskur ríkisborgari árið 1958 og varð þá lögum samkvæmt að breyta
nafni sínu til samræmis við innlendan nafnsið. Var hann Róbertsson eftir það. Þar sem
hann nefndist hinu danska nafhi sínu, Gunnar Robert Hansen, á þeim tíma, sem fjallað er
um í þessari grein og raunar lengst af starfsævi sinnar á Islandi, verður það notað hér og
stytt eins og þá var oftast venja, t.d. í leikskrám.
2 ftarlegasta yfirlit, sem til er um ævi Gunnars, er að finna í óprentaðri sjálfsævisögu hans,
sem geymd er í handriti t Konungsbókhlöðu Dana. Sjá Gunnar Robert Hansen, „Tanker
og Stemninger", Kgl. Bibliotek acc. 1968/79. Henni er að mestu lokið 1947, en þó er þar
einnig að finna nokkrar stuttar greinar frá árunum á íslandi. Er stuðst mjög við hana í
þessari ritgerð. Sjá ennfremur eftirmælagreinar Lárusar Sigurbjörnssonar í Morgunblað-
inu 30.12. 1964 og Ásgeirs Hjartarsonar í Þjóðviljanum 19.12. 1964.
3 Um kynni þeirra Kambans sjá „Tanker og Stemninger", bls. 3-180 passim. Sjá einnig
Morgunblaðið 6.5. 1960.
4 Um C.K. Hansen, Johan Hansen eldri og Johan Hansen yngri sjá Dansk biografisk leksikon,
3. udg., 5.bd. bls 572-73 og 639-640. Um Theobald Stein sjá sama rit, 14.bd. bls. 59-61.
Ýmsan fróðleik um Hansens-fjölskylduna er að finna í endurminningabók Johans Han-
sen yngri, Generalkonsul Johan Hansen fortœller (Kbh. 1940).
5 Sjá Generalkonsul Johan Hansen fortœller, bls. 20.
74 www.mm.is TMM 1998:4
J