Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Qupperneq 109

LEIÐINLEGT ER MYRKRIÐ
Þeirri skýringu sló nýverið niður í huga mér að maðurinn í púltinu í mars,
og höfundur greinarinnar nú, hafi alls ekki verið Þorsteinn Gylfason heldur
tvígengill hans, magnaður upp af póstmódernistum, eða eldri fórnarlömb-
um hins beitta penna Þorsteins, vitlunduðu fólki og ekki síst frummynd
sinni til hneisu og háðungar. Ég set hér fram þá tilgátu að tvígengillinn heiti
Gunnar Páll Árnason, samsettur annars vegar úr Jóhanni þeim Páli Árnasyni
sem að sögn flúði að lokum til Ástralíu (en ekki Akureyrar) eff ir að Þorsteinn
skrifaði greinina „Skemmtilegt er myrkrið“ til höfuðs honum fyrir rúmum
aldarfjórðungi og hins vegar séra Gunnari Kristjánssyni á Reynivöllum er
Þorsteinn tók síðar á beinið fyrir „tvöfeldni“ um sannleikann.5 Ég mun
vinna út frá þessari tilgátu í framhaldinu.6 Það styrkir hana mjög að stíllinn á
greininni einkennist af hrokareigingi og ósvífhi, sem ef til vill væri sök sér ef
hún hefði birst á sama vettvangi og ég valdi mér en er með öllu óviðeigandi í
virðulegum hátíðarsal og virðulegu tímariti - og stingur þar að auki í stúf við
öll fyrri samskipti íslenskra heimspekinga. Svona skrifar Þorsteinn ekki.
Ég nenni ekki að elta ólar við allt yfirlætishjal Gunnars Páls og vindyrði,
svo sem um það hvað ég sé mikill „kjáni“ (GPÁ, 122), heldur einbeiti mér að
nokkrum atriðum þar sem ég held að frekari umræða geti lokið upp nýjum
skilningi fyrir lesendum. Mun ég og á stöku stað drepa á uppbyggilegri skrif
um póstmódernismann sem nýverið hafa birst á íslensku.7
2. Hvað er póstmódemisminn?
Gunnar Páll klifar á því í grein sinni að enginn viti „almennilega hvað póst-
módernismi er“ (GPÁ, 114), nema þá helst í byggingarlist, enda sé hann
„ekkert eitt“ (GPÁ, 117), fremur en til dæmis módernismi. Ein villa mín á að
hafa verið sú að reyna að draga póstmódernismann saman í „einhverja
grundvallarkenningu“ (GPÁ, 119) og átta mig ekki á því að við verðum að
láta okkur nægja að skilgreina hann „með tilvísun til margvíslegra ólíkra við-
miða“ (GPÁ, 118).
Það virðist hafa farið öldungis framhjá Gunnari Páli við lestur greina-
flokks míns að það sem ég gerði þar var að lýsa póstmódernismanum „með
tilvísun til margvíslegra ólíkra viðmiða" (í myndlist, kvennafræðum,
menntamálum, efnahagslífi og svo framvegis) og greina síðan sameiginlega
þætti. Dónaskapure r heldur „ekkert eitt“. Er þar af leiðandi vonlaust að reyna
að skilgreina hann? I fræðum skapast einatt þegjandi samkomulag um
hvernig afmarka beri tilteknar stefnur og strauma. Grípi maður úr hillu á
bókasafni nýlegt rit um svokölluð dygðafræði, sem Þorsteini Gylfasyni eru til
að mynda hugarhaldin, veit maður nokkurn veginn á hverju er von. Samt eru
dygðafræði „ekkert eitt“.8 Sama gildir um póstmódernisma. Höfuðvandi
TMM 1998:4
www.mm.is
107