Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Síða 113

LEIÐINLEGT ER MYRKRIÐ
tryggi að tegundareinkennin komi fram í hverjum mannlegum einstaklingi.
„Ef einhver póstmódernisti vildi neita þessu“, segir Gunnar Páll, „væri hann
kjáni sem ástæðulaust væri að eiga frekari orðastað við“ (GPÁ, 122). Allir
sem kynnt hafa sér fræði póstmódernista umfram kaffistofuspjall í Harvard
vita að nútíma erfðafr æði er, að þeirra sögn, ekki annað en enn ein goðsögn-
in og gott ef ekki heimsvaldakynjuð í þokkabót. Það er þá ekki lengur ég einn
sem er „kjáni“ heldur póstmódernistarnir líka. Skyldu ekki á endanum allir
vera kjánar nema Gunnar Páll Árnason einn?
En aftur að Rorty: Hann segist vera frjálslyndissinni sjálfur en það sé ein-
göngu vegna þess að hann hafi ekki smekk fyrir grimmd. Engin fræðileg rétt-
læting sé til á þeim smekk, fremur en öðrum, hann sé aðeins skuldbinding
við það frjálslynda samfélag sem ól Rorty. Því kallar hann sig frjálslyndan
háðfugl. Háðfuglinn veit að allar skoðanir hans og langanir eru háðar
„menningarlegu samhengi og félagsmótunarferlum“ og það hvort hlutir
teljast góðir eða slæmir „velti eingöngu á lýsingum“. Hann taki því hvorki
sjálfan sig né aðra alvarlega en gefi sér á sinn „græna disk / grautarsleikju og
úldinn físk“ af því að hann hafi ekki úr neinu öðru að moða. Svo kóklist hann
með kerskniglott á vör í gegnum lífíð, enda sé það farsælasta lífsafstaðan.17
Hefðbundið andsvar Rortys við allri gagnrýni skynsemisglópa er að yppta
öxlum: „Þið sakið mig um að vaða í heimspekilegri villu eða gera lítið úr
frumspekilegum sannindum eða vanvirða heilbrigða skynsemi eða vera úr
öllu jarðsambandi en slík rök hrína ekki á þeim sem kærir sig kollóttan um
heimspeki, frumspeki, heilbrigða skynsemi og jarðsamband .. .“18
Þetta er póstmódernismi.
2.4. Samantekt
Þrátt fyrir þrjár ábendingarskilgreiningar er ég vondaufur um að Gunnar
Páll sé miklu nær um hvað póstmódernismi felur í sér. Ástæðan er einkum sú
skilgreiningasýki hans að leita undir drep að orðabókarlýsingu. (Svo þykist
þessi maður vera Þorsteinn Gylfason!) Þegar hann hendir á lofti í eftirmála
mínum (KK-2, a)) einhverja stikkorða-samantekt á efni greinaflokksins
þykist hann hafa himin höndum tekið: sjálfa „langþráðu skilgreininguna“ á
póstmódernismanum (GPÁ, 121), sem hann snýr svo út úr á ýmsa kanta til
að gera sér viðfangsþægari. Það að ég skuli neita því að gefa upp á bátinn von-
ina um heildarskýringar á heiminum og siðbætt framtíðarlönd verður
þannig að sérstakri árás minni á skoðanir Halldórs Laxness sem ég telji að
mundu „steypa heiminum í glötun“ (GPÁ, 122-23) - svo að eitt lítið dæmi
sé tekið! Áður hefur Gunnar Páll þó vonandi böðlast í gegnum heila grein
sem fjallar um inntak póstmódernismans (KK-1, IV) og lýsir meðal annars
111
TMM 1998:4
www. m m. ís