Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 4

Náttúrufræðingurinn
4
Arnþór Garðarsson fæddist í
Reykjavík 6. júlí 1938 en á ættir
að rekja til tveggja landsfjórðunga,
Vestur- og Norðurlands. Hann gekk
í Landakotsskóla, sem þá einkennd-
ist af miðevrópskum hefðum og
aga enda stýrt af páfaveldi. Arnþór
var í sveit í Álftagerði við Mývatn
og kynntist hinu sérstæða fugla-
lífi þar. Fuglar hafa heillað hann æ
síðan. Menntaskólanám stundaði
hann í MR og hitti þar aðra áhuga-
menn um fugla, m.a. Agnar Ingólfs-
son og Jón Baldur Sigurðsson, sem
einnig gerðust náttúrufræðingar og
áttu mikið samstarf við hann síðar
á lífsleiðinni. Arnþór skrifaði sína
fyrstu vísindagrein 17 ára að aldri
með Agnari Ingólfssyni (1955), en
hún birtist í Náttúrufræðingnum
(23: 7–23 ) og fjallaði um fuglalíf á
Seltjarnarnesi. Ári síðar birti hann
aðra grein, um varp stormmáfs á
Íslandi (Náttúrufræðingurinn 1956,
26: 87–93). Arnþór myndskreytti
greinarnar og kom þá þegar í ljós
að hann var mjög drátthagur. Hann
teiknaði m.a. myndir af samstúd-
entum sínum í Fánu þegar hann
útskrifaðist úr MR árið 1957. Arnþór
sigldi utan til náms og lauk B.Sc.-
prófi í dýrafræði frá Háskólanum
í Bristol árið 1962. Ári áður hafði
hann birt grein um fugladauða í
netjum í Mývatni (Náttúrufræðing-
urinn 31: 145–168) og eftir það hefur
Arnþór verið virkur í rannsóknum
á dýralífi og vistfræði vatnsins. Frá
Bretlandi hélt Arnþór til Kaliforníu
ásamt konu sinni, Guðrúnu Svein-
bjarnardóttur, og hóf doktorsnám
við Berkleyháskóla. Doktorsritgerð
hans fjallaði um stofnsveiflur rjúp-
unnar og dvaldi hann langdvölum
í Hrísey við rannsóknir sínar. Leið-
beinandi Arnþórs var Frank Alois
Pitelka (1916–2003), sem á þeim
tíma var víðkunnur fyrir rannsóknir
sínar á stofnsveiflum dýra. Arnþór
ferðaðist um allt land við rannsókn-
irnar og varði hann doktorsritgerð
sína árið 1971.
Arnþór starfaði samhliða námi
sem sérfræðingur á Náttúrufræði-
stofnun árin 1962–1963 og 1965–
1973. Beindist áhugi hans þá m.a. að
burstaormum og hélt hann rann-
sóknum á þeim áfram í allmörg ár.
Kennsla hófst í náttúrufræði við
Háskóla Íslands haustið 1968 og
líffræði varð sérstök stjórnunarein-
ing eða skor þar árið 1972. Fyrstu
kennararnir voru ráðnir árið 1969
(Guðmundur Eggertsson prófessor í
erfðafræði og Þorsteinn Þorsteins-
son dósent í lífefnafræði, sem
lengst af starfaði á Keldum). Það
sem vakti fyrir stjórnvöldum með
því að stofna til líffræðináms á há-
skólastigi mun fyrst og fremst hafa
verið að mennta kennara fyrir gagn-
fræðaskóla landsins – þjóðhagslegur
ávinningur af líffræðirannsóknum
var lítið ræddur. Arnþór var skipað-
ur prófessor í dýrafræði 1. janúar
1974 og var þriðji prófessorinn sem
skipaður var í líffræði, á eftir þeim
Guðmundi Eggertssyni erfðafræð-
ingi (1970) og Agnari Ingólfssyni
vistfræðingi (1973).
Mikið verk hvíldi á herðum þess-
ara frumkvöðla við að koma á fót
háskólakennslu og rannsóknum í
líffræði, en óhætt er að segja að það
hafi tekist vonum framar enda lán
Háskólans og fræðigreinarinnar að
þar var valinn maður í hverju rúmi
og unnið hlífðarlaust og af miklum
metnaði. Líffræðinni var fyrst fund-
inn staður í húsi Atvinnudeildar
Háskólans, síðan var hún í gamla
Iðnskólanum við Tjörnina, sem var
góður staður að margra mati rétt
við Tjörnina og miðbæinn. Árið
1972 var skorin flutt í bráðabirgða-
húsnæði við Grensásveg en heldur
dróst að byggt yrði yfir líffræðina
á háskólalóðinni og ekki var flutt
inn í Öskju, Náttúrufræðahús Há-
skólans, fyrr en árið 2004. Arnþór
var lengst af með sína skrifstofu
í rúmgóðu húsnæði á Grensás-
vegi 11, ásamt Gísla Má Gíslasyni,
Árna Einarssyni og seinna Sigurði
Snorrasyni og fleirum. Þar var bolli
fiskaður upp úr vaski, innan um
sigti, tilraunaglös og skurðbretti
með torkennilegum lífrænum leif-
um, og gestinum boðið sterkasta
kaffi á landinu. Á Grensásvegi 11
voru stundaðar rannsóknir á mý-
flugum, fuglum, burstaormum og
fiskum í sambýli við nágranna með
ólíkar áherslur, ljósmyndastofu sem
var sérhæfð í barnamyndatökum,
fasteignasölu, Jarðboranir Íslands,
Jarðhitaskóla Háskóla Sameinuðu
þjóðanna, Arnarflug og loks pitsu-
gerð eftir að sú matarmenning hélt
innreið sína á Íslandi.
Æviágrip Arnþórs
Garðarssonar
79 1-4#loka.indd 4 4/14/10 8:46:59 PM