Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 22

Náttúrufræðingurinn
22
tegundirnar, ætti þörungagróður að
vera hér sérlega þroskamikill. Svo
sýnist vera (7. mynd), en engar mæl-
ingar hafa þó verið gerðar á þessu
þótt ærin ástæða sé til. Athyglisvert
er að fjörudoppan skuli finnast í
grýttum fjörum í Austur-Kanada,
þar eð hún er eina þarlenda makró-
fánutegundin sem bundin er við
grýttar fjörur og ekki finnst á Ís-
landi. Deilt er nokkuð um það hvort
doppa þessi sé innflutt af mönnum
frá Evrópu eða ekki.34 Ekki er ólík-
legt að hér yrði umbylting í fjörum
ef svo óheppilega vildi til að hún
bærist hingað. Þar sem lirfurnar
eru sviflægar er veruleg hætta á
því að tegundin berist hingað með
kjölfestuvatni skipa, og er sennilega
einungis spurning um tíma hvenær
það gerist.
Íslenskar fjörur bjóða upp á mörg
einstæð rannsóknarfæri. Ýmsar fjöru-
tegundir hér hafa fremur „suðlæga“
útbreiðslu. Þannig finnst bogkrabbi
(Carcinus maenas) (8. mynd) eingöngu
í hlýjum sjó, frá Suðvesturlandi til
Breiðafjarðar. Nákuðungur (Nucella
lapillus) (9. mynd) er algengur um
vestanvert landið, einkum suðvest-
anlands, strjáll á Norðurlandi og til
skamms tíma hafði hann ekki fund-
ist á Austurlandi, þar sem sjór er
að jafnaði svalastur hér við land.
Nýjar rannsóknir hafa þó sýnt fram
á að hann er nú sestur þar að í ein-
hverjum mæli (Karl Gunnarsson,
munnl. uppl.). Báðar þessar tegund-
ir eru mikilvirkir afræningjar sem
leggjast einkum á lindýr, auk þess
sem nákuðungurinn leggst einnig á
hrúðurkarla. Staðbundnar tilraunir
erlendis hafa sýnt að afræningjar
þessir hafa oft áhrif á stofnstærð
fórnardýra sinna, og má telja líklegt
að svo sé einnig á stærri landfræði-
legum skala. Hérlendis hefur magn
hrúðurkarls (Semibalanus balanoides)
(10. mynd), þangdoppu (Littorina
obtusata) og kræklings (Mytilus edu-
lis) (11. mynd) verið kannað í ýms-
um landshlutum þar sem afræningj-
arnir eru misalgengir.35 Miðað við
útbreiðslu tegundanna erlendis má
búast við því að bæði hrúðurkarl,
kræklingur og þangdoppa búi hér
við kjöraðstæður hvað eðlisþætti
(t.d. hitastig) varðar, og ættu þær að
þrífast vel í öllum grýttum fjörum
8. mynd. Bogkrabbi Carcinus maenas,
mikilvirkt rándýr við hlýrri strendur lands-
ins. – The green crab Carcinus maenas, an
important predator on warmer Icelandic
shores. Ljósm./Photo: Agnar Ingólfsson.
7. mynd. Fjara, vel vaxin þangi. – A shore with luxuriant vegetation of brown algae. Ljósm./Photo: Torfi Agnarsson.
9. mynd. Nákuðungur Nucella lapillus,
mikilvirkt rándýr. Sést hér gæða sér á ör-
smáum hrúðurkörlum. – The dogwelk Nu-
cella lapillus, here feeding on tiny young
barnacles. Ljósm./Photo: Agnar Ingólfsson.
79 1-4#loka.indd 22 4/14/10 8:48:45 PM