Náttúrufræðingurinn - 2010, Síða 95

95
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Maður og náttúra
Sigrún Helgadóttir og Páll Jakob Líndal
Náttúrufræðingurinn 79 (1–4), bls. 95–101, 2010
Eins lengi og sögur herma virðast
menn hafa fundið hjá sér þörf fyrir
samneyti við náttúruna. Lengst af
bjuggu menn dreift og fengu þess-
ari þörf fullnægt í daglegu amstri.
Þegar þéttbýli myndaðist voru þar
skipulagðir garðar fólki til gleði.
Fornar sagnir eru um skrúðgarða í
þéttbýli, svo sem hina frægu hengi-
garða í Babýlon frá því um 600 f.Kr.
Frá miðöldum og fram á síðustu
öld var lögð áhersla á að garðar og
náttúrlegt umhverfi væru í næsta
nágrenni við sjúkrahús, heilsuhæli
og klaustur til að auka árangur
meðferðanna sem þar fóru fram. Á
19. öld lagði Florence Nightingale
ríka áherslu á tengsl sjúklinga og
veikburða fólks við náttúruna til
að flýta bata og auka heilbrigði.
Um svipað leyti ítrekaði bandaríski
landslagsarkitektinn Frederick Law
Olmsted mikilvægi þess að íbúar
borga hefðu aðgang að náttúrlegu
umhverfi til að slaka á frá amstri
hversdagslífsins og viðhalda and-
legu, líkamlegu og félagslegu heil-
brigði. Olmsted var hönnuður
Central Park á Manhattan í New
York. Hann var líka hugsuðurinn
á bak við friðun Yosemite-dals og
risafurulunda í Kaliforníu árið 1864.
Þar var landnám bannað og svæð-
in formlega friðlýst til að vera
almenningi til afnota til útivistar
og ánægju um ókomna tíð. Tæp-
um áratug síðar, 1872, var fyrsti
þjóðgarður heimsins, Yellowstone,
stofnaður og byggðist á sömu hug-
myndafræði.2
Lengi vel studdust þær skoðanir
að náttúran og náttúrlegt umhverfi
hefði jákvæð áhrif á líkamlegt og
andlegt atgervi fólks fyrst og fremst
við skynsemi, rökhugsun og tilfinn-
ingu. Augljóst er að margir sækjast
eftir samskiptum við dýr og plöntur,
fjöll og vötn og finna hjá sér ríka
þörf fyrir hreyfingu og líkamlega
áreynslu í náttúrlegu umhverfi.
Gjarnan er lagt í ærinn kostnað
og fyrirhöfn til að ferðast um nátt-
úruna eða dvelja þar. Margir hafa
lýst því hvernig þeir fá í náttúrunni
hvíld og jafnvægi en einnig styrk,
hugmyndir og innblástur til nýrra
verka. Sumum nægir að fara um
byggðir en aðrir leita til fjalla eða
hafs. Margir eiga uppáhaldsstað
þangað sem þeir leita þegar á móti
blæs eða til hvíldar eða uppörvunar,
og einhverjir segjast finna í nátt-
úrunni samhljóm með tilfinningum
sínum; reiði í roki og öldugangi,
hryggð í daggardropum og regni,
gleði í blómum og fuglasöng.
Mjög margir virðast hafa þörf fyrir náttúrufegurð í formi anganar, kyrrðar, náttúruhljóða,
litadýrðar og fjölbreytni lífs. Hæpið er að afgreiða fegurðarþörfina sem algerlega huglægt
fyrirbæri, því að telja verður að mannlegt eðli sé aðlögun að umhverfinu. Með öðrum orðum,
manninum líður betur og lifir farsælla lífi er honum er búið náttúrlegt umhverfi.1
Ritrýnd grein
1. mynd. Maður í náttúru. Ljósm.: Hrefna B. Ingólfsdóttir.
79 1-4#loka.indd 95 4/14/10 8:51:10 PM