Náttúrufræðingurinn - 2010, Page 106

Náttúrufræðingurinn
106
nokkurri hinna eyjanna. Grænland
er haft með í 1. töflu þar sem það er
næsti nágranni Íslands, en það telst
auðvitað ekki eyja. Þótt Grænland
sé risastórt er íslaust land ekki nema
tæplega tvöfalt flatarmál Íslands.
Í þann einfalda samanburð sem
settur er upp í 1. töflu vantar ýmis-
legt annað sem greinir á milli eyja. Til
dæmis þarf að hafa í huga að meðan
nánast allt uppgefið flatarmál Ís-
lands er einn samfelldur landmassi,
eru flestar nefndu eyjurnar í raun
klasar margra miklu minni eyja. Þær
ættu því af þeirri ástæðu einni, en að
öðru jöfnu, að vera heldur fátækari
að tegundum en Ísland. Þá má gera
því skóna að eyjur á suðurhveli séu
í raun líffræðilega mun einangraðri
en eyjur í sambærilegri fjarlægð frá
næsta meginlandi eða stórri eyju á
norðurhveli, vegna þess hve land-
massar eru litlir sunnan við 40°S
(1. mynd).
Samanburður á tegunda-
auðgi eftir stærð eyja
Eins og áður var nefnt er sambandið
milli flatarmáls eyja og tegunda-
auðgi vel þekkt og hefur verið stað-
fest í fjölda rannsókna8,22 en þó fyrst
og fremst á eyjum í heitu loftslagi.
Fáir hafa skoðað úthafseyjur í heim-
skautaloftslagi, enda eru þær miklu
færri. Þó má nefna tvær rannsóknir
á eyjum á suðurhveli, sömu eyjum
og taldar eru upp í 1. töflu, en til
grundvallar voru lagðir tegunda-
listar fyrir hverja einstaka eyju fyrir
sig (ekki eyjaklasa eins og í 1. töflu).
Í fyrri rannsókninni töldu höfund-
arnir sig hafa fundið marktæka
fylgni milli fjölda háplöntutegunda
og flatarmáls, einangrunar og sjáv-
arhita (en hann var notaður þar sem
gögn fyrir lofthita voru mjög glopp-
ótt).39 Seinna endurunnu Selmi og
Boulinier gögnin, m.a. þannig að
einangrun var ekki bara reiknuð
sem fjarlægð frá meginlandi heldur
einnig sem fjarlægð til næstu eyju.40
Þeir komust að þeirri niðurstöðu
að fjöldi háplöntutegunda sýndi
aðeins marktæka fylgni við flatar-
mál eyju en hvorki við einangrun
né loftslag.
Eyjurnar í 1. töflu eru of fáar til
að unnt sé að gera marktækan töl-
fræðilegan samanburð með tilliti til
þáttanna þriggja, stærðar, einangr-
unar og hnattstöðu. Það er þó upp-
lýsandi að skoða sambandið milli
flatarmáls eyja og tegundaauðgi.
Þar sést að eyjurnar falla í þrjá
stærðarflokka, en þeir eru: smáeyjur
og eyjaklasar sem eru af stærðar-
gráðunni 1/100 af Íslandi, þær sem
eru nálægt því að vera 1/10 hluti
Íslands og loks Írland og Svalbarði
sem komast næst Íslandi að stærð (2.
mynd). Íslaust land á Svalbarða er
þó aðeins jafngildi ríflega fjórðungs
af íslausu flatarmáli Íslands. Írland
er ekki úthafseyja og tæplega sam-
anburðarhæft við Ísland.
Af 2. mynd má sjá að sáralítil
fylgni er milli stærðar eyju og teg-
undaauðgi plantna. Samanlagt flat-
armál Frönsku suðurhafseyja og
Wrangel-eyju er svipað, en Wran-
gel-eyja er miklu tegundaauðugri.
Frönsku suðurhafseyjar eru ákaf-
lega einangraðar en Wrangel-eyja
aðeins um 140 km frá ströndum
Síberíu. Falklandseyjar virðast teg-
undafátækar miðað við stærð en
áleitnasta spurningin sem vaknar
þegar myndin er skoðuð er sú hvort
ekki hefði mátt búast við að Ísland
væri tiltölulega auðugra að tegund-
um en þessar miklu minni eyjur sem
til samanburðar eru. Tegundaauðgi
Wrangel-eyju og Færeyja miðað við
Ísland samsvarar um 87 og 68%.
Þumalfingursreglan
Af fjölmörgum rannsóknum á eyjum
innan eyjaklasa hafa menn sett fram
þá þumalfingursreglu að fjöldi teg-
unda á eyjum aukist í hlutfalli við
stærð þannig að við tíföldun á flatar-
máli eyju, tvöfaldist tegundafjöldi.41
Þessa reglu má nota sem mjög grófa
vísbendingu um það hvernig Ísland
kemur út í samanburði við þær eyj-
ur sem helst eru sambærilegar hvað
varðar loftslag og einangrun – þar
sem engin sambærilega stór eyja er
til. Þannig má spyrja: Ef allar eyjur
„safna“ tegundum eftir flatarmáli
þannig að tegundafjöldi tífaldast
með tvöföldun á flatarmáli, hvað
má búast við að þær hefðu margar
tegundir ef þær væru jafnstórar og
Ísland?
Svona samanburð má sjá á 3.
mynd fyrir þær fimm eyjur sem
eru ámóta einangraðar og Ísland.
Tvær eru á norðurhveli, Færeyjar
og Svalbarði, og þrjár á suðurhveli,
Falklandseyjar, Chatham-eyjar og
Macquarie-eyja. Það er greinilegt
að miðað við stærð er Ísland hlut-
fallslega tegundafátækara en Fær-
eyjar og Chatham-eyjar en nokkru
tegundaauðugra en Svalbarði, Mac-
quarie-eyja og Falklandseyjar. Hvað
loftslag varðar er Ísland þó miklu
svipaðra hinum tveimur fyrst-
nefndu. Miðað við loftslag og ein-
angrun virðast Falklandseyjar líka
„safna“ tegundum hægt, þ.e. flóra
þeirra virðist heldur tegundasnauð.
2. mynd. Sambandið milli tegundaauðgi (fjölda innlendra háplöntutegunda) og flatar-
máls fyrir þær eyjur sem helst eru sambærilegar við Ísland. Svartir hringir: heildar-
flatarmál eyju/eyjaklasa, ófylltir hringir: flatarmál íslauss lands.
79 1-4#loka.indd 106 4/14/10 8:51:35 PM