Náttúrufræðingurinn - 2010, Síða 128

Náttúrufræðingurinn
128
synda um í vatninu í leit að sniglin-
um sem er millihýsill í lífsferlinum.
Sumar tegundir bifhærðra lirfa
synda inn í sniglana í gegn um
munn eða endaþarmsop en oftast
bora þær sig inn í gegn um húð-
ina og færa sig yfir í höfuð eða
fót snigilsins. Þar umbreytast þær
í svonefndan móðurgrósekk sem
myndar dótturgrósekki (2. mynd e)
með kynlausri æxlun, og færa þeir
sig upp í meltingarkirtil, úrgangs-
losunarfæri eða kynkirtla. Að 3–10
vikum liðnum byrja fullþroskaðar
sundlirfur að yfirgefa dótturgró-
sekkina og rjúfa sér leið út úr snigl-
inum. Þroskatíminn fer meðal ann-
ars eftir hitastigi vatnsins.
Blóðögðusmitaðir sniglar lifa
jafnlengi og ósmitaðir einstak-
lingar. En sýkingin geldir og því
verða smitaðir sniglar ofurseldir
sníkjudýrinu til æviloka. Á þeim
tíma framleiða þeir ógrynnin öll af
sundlirfum. Smitaðir sniglar skoð-
ast sem baggi á stofninum því þeir
keppa við ósýkta snigla um fæðu
og rými án þess að geta stuðlað að
viðgangi stofnsins.
Sundlirfurnar eru skammlífar líf-
verur og lifa ekki nema í dag eða
svo við 24°C.21 Sé vatnið kaldara

3. mynd. Sundlirfa
Trichobilharzia
blóðögðu sem olli
sundmannakláða í
tjörn Fjölskyldu-
garðsins í Reykja-
vík síðsumars
1997. – Cercaria of the Trichobilharzia that caused swimmer’s itch in the wading pond
of the Family Park in Reykjavík in late summer 1997. Eftir/From: Kolářová.15
2. mynd. Lífsferill nasaögðunnar Trichobilharzia regenti sem ásamt iðraögðunni T. franki orsakaði sundmannakláða í Landmannalaugum.
a. Framendi fullorðins kvenorms úr nefholi stokkandar (lokahýsill í lífsferlinum). Egg er fremst í burðarliðnum, afturendann vantar. b.
Egg. c. Bifhærð sundlirfa, nýsloppin úr eggi. d. Vatnabobbinn Radix peregra (millihýsill í lífsferlinum). e. Gróhirslur í kynkirtli vatna-
bobba með mismunandi þroskastig sundlirfa. f. Sundlirfa. g. Sundfit lokahýsilsins, aðalinnrásarstaður sundlirfanna. h. Kláðabólur á síðu
baðgests í Landmannalaugum tveimur dögum eftir árás sundlirfa. – The life cycle of the nasal schistosome Trichobilharzia regenti that
together with T. franki caused swimmer’s itch in Landmannalaugar in late summer 2004 and 2005. a. Anterior end of a female worm
from the nasal cavity of the final host Anas platyrhynchos. An egg is visible in the uterus, the posterior part is absent. b. Egg. c. Newly
hatched miracidum. d. The intermediate host, Radix peregra. e. Sporocysts in hepatopancreas of Radix peregra. f. Cercaria. g. Webs
are the main invasion sites of the cercariae into the final host. h. Maculopapular eruptions on the chest of a bather in Landmannalaugar
two days after the exposure and the penetration of the cercariae. Ljósm./Photos: Karl Skírnisson (a–g), Jens Magnússon (h) and The
Loddon District Explorer Scout Unit (bathers in Landmannalaugar).
a b
1
c
d
e
f
7
g
h
Mynd 2
79 1-4#loka.indd 128 4/14/10 8:52:18 PM