Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 142

Náttúrufræðingurinn
142
étið af síld um miðjan veturinn (4.
mynd34,35).
Flestir íslenskir lundar verpa
í Vestmannaeyjum og rannsóknir
á sumarfæðu þar árin 1994–1995
sýndu að sandsíli var ríkjandi sem
fæða. Sandsíli var einnig mikilvæg-
asta fæða lunda fyrir austan og
vestan land. Fyrir norðan land var
loðna helsta fæða lunda og vægi
loðnu var einnig mikið norðvestan
og vestan við land. Fyrir stofninn
sem heild var áætlað að sandsíli
væri um 75% af fæðunni.26,27 Lund-
inn er að mestu leyti farfugl og er
sjaldséður á hafinu umhverfis land-
ið utan varptíma.
Sumarfæða ritu árin 1994 og 1995
var svipuð og hjá svartfuglum þar
sem loðna var ríkjandi fæða fyrir
norðan land og sandsíli fyrir sunn-
an. Stærsti hluti ritustofnsins verpir
á norðanverðu landinu og hefur því
verið áætlað að sumarfæða stofns-
ins í heild sé um 80% loðna og 20%
sandsíli.21,26,27 Að vetrarlagi virðist
sem flestar ritur yfirgefi íslenskt
hafsvæði.37 Lítið er vitað um fæðu
þeirra fugla sem hér dvelja, fyrir
utan rannsókn sem var gerð á Skjálf-
anda veturinn 1984–1985. Þar kom í
ljós mikill fjölbreytileiki í fæðu-
vali, en mikilvægustu fæðuhóparn-
ir voru þorskfiskaseiði, stóri mjóni,
smásíld og beita af línu. Einnig
fundust í minna mæli burstaormar
(Polycheata), flatfiskar og óþekkjan-
legar fiskleifar.36
Fýll er þekktur fyrir að fylgja
fiskiskipum og éta frá þeim ým-
iss konar útkast, og að sumarlagi
1994–1995 var útkast um helming-
ur af fæðu fýls. Útkast frá rækju-
veiðum fyrir norðan og austan
land var mikilvægt, svo sem rækja
(Pandalus borealis), karfi (Sebastes
marinus), fiskar af tegundum mjóra
(Lycodes spp.) og ísrækja (Hymeno-
dora glacialis). Fyrir sunnan land
var samsetning útkasts önnur því
aðallega var um að ræða kolmunna
(Micromesistius poutassou), gulllax
(Argentina silus), karfa, humar (Ne-
phrops norvegicus) og innyfli fiska.
Talsverður munur var milli lands-
hluta á þeirri fæðu fýls sem ekki
varð rakin til fiskiskipa. Þannig var
loðna áberandi fæða fyrir austan og
norðan land en sandsíli fyrir sunn-
an. Undan Vesturlandi var sand-
síli einnig mikilvæg fæða fýls auk
smokkfiska og marflóa.26,27 Fýll er
að mestu staðfugl hér þótt einhver
hluti stofnsins yfirgefi miðin við
landið um háveturinn,38,39 en engar
upplýsingar liggja fyrir um fæðu
fýls á þeim tíma.
Súla er farfugl og verpir aðallega
fyrir sunnan og austan land.40,41,16
Nýlega hafa verið teknar saman
handbærar upplýsingar um fæðu
súlu við landið. Talsvert mikill
breytileiki kom fram á fæðunni milli
tímabila og landshluta. Í fuglum frá
Höfnum, Reykjanesi, árið 1973 voru
sandsíli og ufsi aðalfæðan en einnig
fundust flatfiskar. Í eyjunni Skrúði,
sem liggur undan Austfjörðum, var
síld helsta fæða súluunga sumarið
2006 en einnig fundust bleikja (Sal-
velinus alpinus), loðna og þorskfiskar.
Sýni frá Hellisey, Vestmannaeyjum,
frá árunum 2004–2007 sýndu breyti-
leika í fæðu súluunga á milli ára.
Fyrstu tvö árin var fæðan þó svipuð,
því sandsíli var um helmingur fæð-
unnar og síld skipti talsverðu máli.
Árið 2005 var þó ólíkt 2004 að því
leyti að makríll (Scomber scombrus)
kom þá fyrir sem fæða. Síðan varð
mikil breyting á fæðunni árið 2006
þegar sandsíli fannst ekki í fæðunni,
sem skiptist nokkuð jafnt í síld og
makríl. Makríll varð síðan algerlega
ríkjandi fæða sumarið 2007. Það er
eftirtektarvert að sumarið 2006 var
fæða súlu ólík í Skrúði og Hellisey
á þann hátt að makríll skipti miklu
máli sem fæða í Hellisey. Ef til vill má
rekja þann mun til þess að fuglarnir
hafi ekki aflað fæðu á sameiginlegri
veiðislóð. Sérstök athugun var gerð á
breytingu fæðu yfir sumarið 2004 og
var þá farið fjórum sinnum í Hellis-
ey til að ná í sýni. Mikill munur kom
fram í fæðunni, því í fyrrihluta júlí
var síld aðalfæðan en sandsíli var
mest áberandi um miðjan mánuðinn.
Fyrrihluta ágúst fannst eingöngu
sandsíli sem fæða en rétt eftir miðjan
mánuðinn var útkast (aðallega ýsa)
frá fiskiskipum aðalfæðan en sand-
síli skipti minna máli.42
Fæða svartbaks og hvítmáfs var
könnuð á Vesturlandi á árunum
1964–1966. Aðalfæða beggja teg-
unda síðla vetrar var loðna, en sand-
síli var ríkjandi fæða vor, sumar og
haust. Þess utan kom í ljós sá munur
á fæðu tegundanna að svartbak-
ur tók mikið hræ en einnig veiddi
hann aðra fugla og fiska sér til mat-
ar. Hann sótti einnig í ruslahauga
og allan úrgang frá fiskvinnslu. Á
sumrin tók svartbakur talsvert af
bæði eggjum og ungum fugla.43,44
Fyrir utan sandsíli og loðnu var
fæða hvítmáfs fyrst og fremst æti
úr fjörunni. Mest vægi höfðu kræk-
lingur (Mytilus edulis) og trjónu-
krabbi (Hyas araneus) en einnig tók
hvítmáfurinn ýmsar tegundir fiska.
Hann sótti talsvert í úrgang frá fisk-
5. mynd. Lundi (Fratercula arctica). – Atlantic Puffin. Ljósm./Photo: Kristján Lilliendahl.
79 1-4#loka.indd 142 4/14/10 8:53:04 PM