Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Side 8

HÓLMFRÍÐUR GARÐARSDÓTTIR
8
út árið 1910 og einn uppreisnarmanna úr norðri, Pancho Villa, gerði sér
snemma grein fyrir því að fjárhagslegur ávinningur gæti falist í þessari
nýju tækni. Hann setti sig í samband við bandaríska fyrirtækið North
American Mutual Corporation og bauð þeim upptöku- og sýningarrétt á
baráttu sinni fyrir 25.000 dollara.2 Tilboðinu var tekið og bardagarnir sem
hann leiddi voru því festir á filmu. Það átti líka við um aftökur óvina hans
og andstæðinga sem hann skipulagði við sólarupprás með jöfnu millibili.3
En þrátt fyrir skrautlegar undantekningar, eins og þátttöku Pancho Villa á
sviði kvikmyndagerðar, voru flestar þær myndir, sem sýndar voru í kvik-
myndahúsum álfunnar á fyrstu áratugum tuttugustu aldar, erlendar. Sýn-
ing ar staðirnir voru lengi vel bundnir við stórborgir eins og Buenos Aires,
Líma, Mexíkóborg og Río de Janeiro, en allar nutu borgirnar ákveðinnar
efnahagslegrar velmegunar á fyrstu áratugum aldarinnar. Vaxandi fjöldi
fólks tilheyrði svokallaðri menntaðri millistétt og sá hópur naut efnahags-
og menningarlegs sjálfræðis og hafði áhuga á alþjóðamálum. Enda varð
kvikmyndin frá upphafi dægradvöl almennings og allra þeirra sem mögu-
lega gátu greitt aðgangseyri.
Áður en lengra er haldið má geta þess að á fyrstu áratugum tuttugustu
aldarinnar hafði Evrópa betur í baráttunni um ítök og áhrif í Rómönsku
Ameríku. Allt fram að fyrri heimsstyrjöld bárust kvikmyndir fyrst og
fremst frá Frakklandi og Ítalíu, en einnig frá Rússlandi, Bretlandi og
Bandaríkjunum. Sem dæmi má nefna að árið 1914 flutti Argentína inn tíu
sinnum fleiri myndir frá löndum Evrópu en Banda ríkjunum.4 En
Bandaríkin unnu stöðugt á og urðu fljótlega leiðandi afl í sögu kvikmynda-
gerðar á heimsvísu. Til að skilja betur þessa tilfærslu er rétt að fara örfáum
orðum yfir nokkur atriði sem höfðu afgerandi áhrif á þessa þróun. Í fyrsta
lagi réð áhugi bandarískra áhorfenda og fjöldi sýningastaða miklu; kvik-
myndahús landsins sem töldu einungis nokkra tugi árið 1904 voru orðin 8
til 10 þúsund árið 1910. Það ár sóttu 26 milljónir manna víða um
Bandaríkin kvikmyndahús í viku hverri.5 Önnur ástæða og ekki síður mik-
ilvæg var þegar Hollywood var komið á laggirnar árið 1911. Þar skapaðist
2 John King, Magical Reels. A History of Cinema in Latin America, London: Verso,
1990, bls. l7.
3 John Womack, Jr., „Pancho Villa: A Revolutionary Life“, Journal of the Historical
Society, 2/2003, bls. 21–42.
4 John King, Magical Reels, bls. 10.
5 Stephen M. Hart, A Companion to Latin American Film, London: Tamesis, 2004,
bls. 2.