Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Page 153

KYNLÍFSPÍSLIR BESS Í BREAKING THE WAVES
153
eiga að tákna ferð Bess frá þessum heimi yfir í annan: Birtan undir brúnni
breytist hægt og rólega þannig að heimurinn eða landslagið hinumegin
öðlast Paradísarblæ.
Önnur atvik í myndinni styðja einnig hið trúarlega samhengi myndar-
innar. Bess er útskúfað úr kirkju og fjölskyldu og strákar kasta steinum í
hana. Þetta gæti vísað til andúðar Krists á grýtingu kvenna í Nýja testa-
mentinu. Með þessari senu færir Lars von Trier okkur nær biblíulegu sam-
hengi. Niðurstaða myndarinnar er í anda boðskapar Jesú: Við manneskj-
urnar megum ekki dæma hver aðra. En það er einmitt það sem kirkjunnar
menn gera í Breaking the Waves, því hversu réttlátir sem þeir þykjast vera
og nálægir Guði eru þeir samt engan veginn jafn nálægt honum og Bess. Í
einni af samræðum þeirra Guðs og Bess, þegar Bess biður um fyrirgefn-
ingu synda sinna, segir Guð: „Mary Magdalene sinned too, yet she is
among my dearly beloved“ (bls. 87). Kristur var ekki teprulegur – og vegir
Guðs eru aðrir en vegir mannanna, hann útskúfar ekki endilega á sömu
forsendum og þeir. Hina sönnu kristni er samkvæmt myndinni ekki aðeins
að finna innan veggja kirkjunnar, heldur ekki síður utan þeirra, í nátt-
úrunni, eins og vignetturnar í kaflaskilunum, bjöllurnar á himni og sam-
ræður Bess við Guð á hafinu og annarsstaðar sýna. Þetta uppreisnar viðhorf
gegn hinni kirkjulegu stofnun er í raun ekki annað en góð kristni sam-
kvæmt Nýja testamentinu.10
Fyrirmyndir Breaking the Waves
Ýmsir hafa bent á að Breaking the Waves eigi sér að einhverju leyti fyrir-
myndir í kvikmyndum eftir Carl Th. Dreyer, Ordet (1954), þar sem loka-
senan er kraftaverk, og píslar- og helgisögunni La passion de Jeanne d’Arc
10 Arnfríður Guðmundsdóttir flokkar myndina sem dæmi um það sem femínískir
guðfræðingar hafa kallað „misnotkun krossins“: „Breaking the Waves exemplifies
what feminist theologians have justly labelled an abuse of the cross, that is, when
the cross of Christ has been used to justify the suffering of the powerless in the
past, which have so often been women. This is a film about violence and abuse,
which portrays a harmful misinterpretation of the cross of Christ. Bess is utterly
a victim of the powerful, of those who take control of her life. She is a powerless
woman in a society controlled by men, and even more in one in which man’s
salvation is secured by the perfect sacrifice of the woman. In this film God sides
with the powerful against the powerless and contradicts the God who is revealed
in the person and the liberating work of Jesus Christ“; „Female Christ-figures in
Films“, bls. 35. Saga þessarar „misnotkunar krossins“ er hins vegar löng og verður
að teljast viðurkennd kristni í sögulegu samhengi, þótt ógeðfelld sé frá femínísku
sjónarhorni.