Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2009, Blaðsíða 195

195
MÁLFRELSI OG DÖNSKU MÚHAMEÐSTEIKNINGARNAR
þess að leita sannleikans, heldur til að sýna þann styrk sem væri á bakvið
tilteknar skoðanir.42
Erfitt er að finna í Frelsinu stuðning við þær þrjár helstu leiðir sem
nefndar eru hér að framan til að amast við birtingu dönsku teikninganna:
(i) útvíkkun skaðareglunnar; (ii) bann við gróflega móðgandi umfjöllun; og
(iii) bann við skaðlegri tjáningu sem ekki er umræða.43 Líklegast er að höf-
undur bókarinnar hefði þvert á móti talið það hættumerki að vilja amast
við þessum teikningum. Auðveldlega má tengja þetta umræðuefni höfuð-
áhyggjuefni hans sem var tilhneiging manna, einstaklinga og hópa, til að
búa til siðalögmál úr eigin tilfinningum. Menn hafi ríka tilhneigingu til að
telja það siðlaust og skaðlegt sem veldur þeim sjálfum viðbjóði og hugar-
angri, en oft séu það þó málefni sem valda öðrum mönnum engum áhyggj-
um.44 Ætli menn að taka tillit til slíkra tilfinninga þegar frelsisskerðing
kemur til álita sé úti um frelsi einstaklingsins. Niðurstaða mín er því sú að
ekki sé hægt að amast við dönsku teikningunum á grundvelli þeirra við-
horfa og lögmála sem útlistuð eru í Frelsinu.45
IV
Líkt og svo margir sem ræða um dönsku teikningarnar, víkur Meckl ekki
einu orði að raunverulegu inntaki þeirra. Mér virðist að höfuðástæða þess
sé sú að hann setur þær ávallt í tiltekið samhengi þar sem engin þörf virðist
vera á að spyrja um inntakið. Teikningarnar séu bara eitthvað sem menn
grípa til í þeim tilgangi að særa og niðurlægja, eða „draga upp dökka mynd
42 John Stuart Mill, Collected Works of John Stuart Mill, 28. bindi, ritstj. J.M. Robson
og Bruce L. Kinzer, Toronto: University of Toronto Press, 1988, bls. 216−217.
43 Það væri hins vegar hvorki í samræmi við frelsishugsjónir Mills né heilbrigða
skynsemi að útiloka þessar leiðir fyrirfram. Skoða verður hvert tilvik fyrir sig.
44 Sjá John Stuart Mill, Frelsið, bls. 51 og 152 o.áfr.
45 Þótt rýmið leyfi ekki langa umfjöllun um efnið myndi ég vilja segja hið sama um
aðra forkólfa frelsisbaráttu á Vesturlöndum sem ræddir eru hér að framan. Ég leyfi
mér í því samhengi t.d. að vitna til eftirfarandi ummæla James Mill: „Við höfum
komist að eftirfarandi mikilvægu niðurstöðum, – mönnum er engin stoð í því að
leyfa einhverjum öðrum að velja skoðanir sínar, það eru ekki til nein auðkenni
sem nota má til að skera úr um það fyrirfram hvaða skoðanir séu sannar og hverjar
ósannar, það verður því að ríkja sama frelsi til að tjá allar skoðanir, bæði sannar og
ósannar; og þegar allar skoðanir, sannar eða ósannar, eru tjáðar, má gera ráð fyrir
að samþykki meirihlutans, þegar hagsmunir hans mæla ekki til um annað, falli í
skaut hinum sönnu skoðunum.“ James Mill, „Liberty of the Press“, 1825 (1823),
http://files.libertyfund.org/files/1762/0888_Bk.pdf, bls. 23 (sótt 15. maí 2009).