Skírnir - 01.04.2001, Síða 30

24
STEINUNN INGA ÓTTARSDÓTTIR
SKÍRNIR
fólki sínu á einhvern hátt. Hann skrifar þá ferðasögu sína á árun-
um 1799-1801 „fyrir ættfólk sitt í Dalasýslu".27
Ferðasögur Eiríks og Árna eru báðar huglægar og persónuleg-
ar frásagnir. En höfundar beggja reyna að skrifa hlutlægan og
fræðandi texta. Þetta kemur vel fram í umfjöllun þeirra um frum-
byggja eða „heiðingja". Eiríkur reynir að lýsa trúarbrögðum þeirra
á hlutlausan hátt, án kristilegrar vandlætingar, og tekst það yfir-
leitt. Honum er þó nóg boðið þegar hann sér sjakala narta í lík
gamallar konu, sem samkvæmt þarlendri siðvenju var varpað í
vatn þegar hún safnaðist til feðra sinna. Þá ber huglægnin
hlutleysið ofurliði og furður veraldar eru skýrðar út frá kristilegu
sjónarhorni:
Þetta platz var fullt með dauðra manna bein sem jackhálsarnir höfðu bor-
ið og dregið upp frá ströndunni og etið upp. Er það og víst að þá þeir
finna soddan einn Bengaler upprekinn að þar er gleði á ferðum millum
þeirra svo þá er sá hinn besti sem mest hljóðar. Bíður það þá eigi lengi nær
svo margir eru samansafnaðir að þeir kroppa beinin svo hreint af í tvo
eður þrjá tíma að enginn skal hafa orsök að segja að þeir fari illa að mat
sínum.
Nú höfðu þeir fundið eina gamla konu sem var rekin upp og lá á eyri
einni við fjörumál. Höndina höfðu þeir þá fengið, höfuðið og þann eina
handlegg af henni og nokkuð af þeirri einu síðu.
Þá nú vér sáum þetta höfðum vér orsök að undrast yfir Drottins
órannsakanlegu ráði og velgerningum móti oss sem þó erum mörgum
heiðingjum verri. Erum þó betur upplýstir en þeir og vitum vors Herra
vilja en gjörum hann eigi. Er hans gæska þó svo stór og ómetandi að vor-
um dauðu beinum gefur hann hvíld nær heiðingjanna eður Tyrkjanna eru
af villudýrum dregin aftur og fram um mörkina. (460-61)
Eiríkur þakkar sínum sæla fyrir að vera laus við þessar traktering-
ar. Hann telur heiðingjana fávísa og því séu þeir löglega afsakaðir
að gjöra ekki vilja guðs. Kristnir menn hafi hins vegar enga slíka
afsökun þar eð þeir eru upplýstir og vita vilja guðs en gjöra hann
ekki. Afstaða Árna er allt önnur. Hann telur að heiðingjar verði
fyrst spilltir þegar búið er að kristna þá (265). Árni setur sig ekki
á háan hest gagnvart Grænlendingum en hefur samúð með þeim
og þykir Danir reynast þeim illa. Hann segir bæði kost og löst á
27 Björn Karel Þórólfsson 1945:14.