Skírnir - 01.04.2001, Qupperneq 32

26
STEINUNN INGA ÓTTARSDÓTTIR
SKÍRNIR
Hjá Árna fá þessir fræknu feðgar lofsamleg eftirmæli. Hann dæm-
ir Tyrki eftir því hvernig þeir reynast en er ekki fullur hleypidóma
eins og Eiríkur.
Ferðasögurnar tvær eru afar ólíkar að byggingu. Eiríkur held-
ur sig við hefðbundið ferðasöguform, líf hans rennur eftir beinum
vegi og engir krákustígar eru leyfðir.28 Lífsbraut Árna er mun
hlykkjóttari, þar liggur leiðin inn í skuggalegar hliðargötur. Um
það mætti nefna sem dæmi ævintýri Árna hjá „hóruvertinnu"
(311), yfirlýsingar um hárleysi grænlenskra kvenna „á þeim leyni-
lega stað“ (273), innskot ýmiss konar og „historíur" þar sem Árni
lætur móðan mása og dregur ekkert undan. Að þessu leyti gefur
saga Árna mun raunsannari mynd af lífsins götu en reisubók Ei-
ríks.
Saga Eiríks er skrifuð á árunum 1768-1774 og nær yfir allt líf
hans. Frásögnin er þaulskipulögð frá hendi Eiríks þegar hún er
sett á blað. I formála er sagt frá ætt og uppruna, giftingu og barn-
eignum og þar er einnig vikið að tilgangi skrifanna. Þá hefst hin
eiginlega ferðasaga með Danmerkurferð, frásögn af námi þar og
ýmsu sem á daga hans dreif og síðan koma ferðalögin þrjú í réttri
tímaröð. Sagan endar svo á því að Eiríkur sest í helgan stein,
reynslunni ríkari og saddur ferðalaga. Saga Árna hefst hins vegar
fyrirvaralaust á siglingu hans frá íslandi til Danmerkur og frásögn
af vinnu á Grænlandi. Því næst segir frá siglingum hans og hinni
frægu Kínaferð, þrældómi í danskri skipasmíðastöð og hernaði
gegn Tyrkjum, stuttri Islandsför, kennslustarfi hans á Jótlandi og
flakki um Noreg og Svíþjóð. í lokin fellur saga Árna niður jafn-
fyrirvaralaust og hún hófst. Hann er þá kominn til Islands, þó
ekki alla leið heim í Dali. Hann virðist lítið hafa lært á ferðum sín-
um og eirðarleysið er hið sama og áður. Þeir Eiríkur og Árni eru
báðir leitandi á ferðum sínum. Eiríkur leitar fjár og frama og sval-
ar ferðaþrá sinni og forvitni um leið en Árni leitar að hamingju og
reynir að afla sér þekkingar á sjálfum sér og umheiminum. Útþrá
28 Bókmenntafræðingurinn Todorov kallar slíka frásögn „horizontal plotting".
Krókótt lífssaga Árna væri þá það sem kallast „vertical plotting". Sjá Adams
1983:183.