Skírnir - 01.04.2001, Side 39

JÓN YNGVI JÓHANNSSON
„Joklens Storm svalede den
kulturtrætte Danmarks PandeÍC
Umfyrstu viðtökur dansk-íslenskra bókmennta í Danmörku
1. Hin stutta 20. öld
Þegar blaðað er í yfirlitsritum um íslenska bókmenntasögu 20.
aldar verður fyrir lesanda ósamræmi milli hefðbundins tímatals og
söguritunar: 20. öldin er stutt.1 Hún hefst ekki 1. janúar árið 1901
heldur fullveldisárið 1918. Að minnsta kosti er engu líkara en að
fyrir þann tíma hafi ekkert gerst sem telja má til 20. aldar eða nú-
tímans. Þá voru ekki til nútímabókmenntir, enginn Halldór, eng-
inn Þórbergur, engin menningarbylting, engir möguleikar á að
helga sig skáldskap nema í hjáverkum - efnilegir menn máttu
hrökklast til útlanda.2
Þetta er að mörgu leyti heppileg tímabilaskipting. Hér fara
saman stóratburðir í mannkynssögu og Islandssögu: lok fyrri
1 Sbr. Heimi Pálsson 1982 og Silju Aðalsteinsdóttur 1993. Þessar bækur eru vitan-
lega báðar skrifaðar fyrir framhaldsskólanema og þar af leiðandi mætti segja að
framsetning í þeim miðist ekki síst við skýrleika og einfaldleika, en þær eru engu
að síður, og kannski einmitt þess vegna, góð heimild um viðtekna skoðun í bók-
menntasöguritun. Sbr. einnig Stefán Einarsson 1961; Islensk bókmenntasaga III
endar einnig árið 1918 og setur þar með aldamótin niður á hefðbundinn stað. Þó
er skylt að geta þess að kafli Matthíasar Viðars Sæmundssonar: „Bókmenntir frá
þjóðhátíð til fullveldis" gerir tímabilinu 1900-1918 mjög góð skil og grefur á
vissan hátt undan þeirri skoðun að menningarbylting á þriðja áratugnum hafi
sprottið úr engu eða verið algerlega innflutt. Sjá Matthías Viðar Sæmundsson
1996.
2 Auk þeirra yfirlitsrita sem vitnað er til hér að framan má sjá tilhneiginguna til að
stytta tuttugustu öldina í deilum fræðimanna um „upphaf íslenskra nútímabók-
mennta". 1 þeirri deilu er gengið út frá því sem gefnu að nútíminn hefjist í ís-
lenskum bókmenntum um 1920, þótt menn hafi ekki verið á eitt sáttir um afleið-
ingar þeirrar menningarbyltingar. Sjá Halldór Guðmundsson 1987; Ástráð
Eysteinsson 1988; Halldór Guðmundsson 1989; Ástráð Eysteinsson 1989;
Matthías Viðar Sæmundsson 1990.
Skírnir, 175. ár (vor 2001)