Skírnir - 01.04.2001, Page 57

SKÍRNIR
J0KLENS STORM ...
51
ir og ekki búa til nútímalíf [konstruere moderne Liv], sem hann
hefur ekki ennþá öðlast skilning á.“47 Andstæðurnar eru skýrar,
Island tilheyrir fortíðinni, Danmörk nútímanum. A meðan Gunn-
ar lýsir lífi Ormars í hinu hefðbundna bændasamfélagi á Islandi
hefur hann fast land undir fótum. Þegar Gunnar lýsir nútímalegu
lífi hlýtur það aftur á móti að verða falskt eða tilbúið.
Upplýsingarkrafan kemur einnig sterkt fram í dómum um Den
danske Fruepaa Hof; t. d. segir Frejlif Olsen í Ekstrabladef. „Sem
skáldsaga er „Den danske Frue paa FIof“ ekki mikils virði, en sem
menningarsöguleg lýsing er hún frábær.“ Eitthvert besta dæmið
um þessa kröfu kemur úr ritdómi um Den danske Frue paa Hof í
Nordjyllands Socialdemokraten. Ritdómarinn, sem skrifar undir
nafninu Fansan, hrósar Gunnari einkum fyrir lýsinguna á því
hvernig danska frúin kynnist Islandi og Islendingum:
I einsemd sinni sameinast hún Islandi og Islendingum, og í daglegri um-
gengni sinni við gömlu konuna Kötu tekst henni að skilja þjóðarsérkenni
[nationalejendommeligheder] íslendinganna, og hún hrífst af hjátrú þeirra.
[...] Ætti maður að óska einhvers um framtíðina væri það að höfundur-
inn yki hlut sinna ágætu náttúrumynda ásamt persónulýsingunum.48
Upplýsingargildi Sögu Borgarættarinnar er ótvírætt og að mati
sumra gagnrýnenda vegur það upp á móti fagurfræðilegum göll-
um hennar sem skáldsögu. I þessum dómi er hins vegar nokkuð
annað uppi á teningnum. Það sem vantar á til að Gunnar geti skrif-
að enn betra verk en Den danske Frue paa Hof eru ekki betri tök
á listrænu formi skáldsögunnar, heldur fyllri lýsing á íslenskum
aðstæðum. Það er eins og Gunnar sé ekki tekinn alvarlega sem
skáldsagnahöfundur, tvísýni hans sé ekki viðurkennt sem skap-
andi ný sýn. Hann er settur í hlutverk fræðarans og sögur hans
lesnar sem hrein þjóðhátta- og landfræðilýsing. Staða Gunnars
líkist í mörgu stöðu annarra útlagahöfunda, þeir eru ekki metnir á
eigin forsendum heldur sem dæmi um eðli heimalands síns og
þjóðar. Þetta hefur einkennt viðtökur verka sem íbúar fyrrum ný-
lendna Breta skrifa á ensku, þeim er hrósað fyrir að vera einstak-
47 Randers Dagblad 1912.
48 Fansan 1913.