Skírnir - 01.04.2001, Page 61

SKÍRNIR
J0KLENS STORM ...
55
Kreppusögur Gunnars spruttu að sögn hans sjálfs af því gild-
ishruni sem fylgdi fyrri heimsstyrjöldinni og þeirri tilvistarkreppu
sem hún kallaði yfir hann, eins og fleiri menntamenn og rithöf-
unda.56 Þessi tilvistarvandi er það sem íslenskir gagnrýnendur
hafa oftast staldrað við í lestri sínum á kreppusögum Gunnars. I
fyrstu var höfundurinn úthrópaður fyrir bölsýni og neikvæða, er-
lenda lífssýn sem illa ætti við íslenskt lundarfar,57 en á seinni árum
teljast þessar sögur Gunnars til hans bestu verka fyrir lýsingu
þeirra á tilvistarglímu nútímamannsins.58 I Danmörku voru þær
aftur á móti lesnar sem Islandslýsingar þegar þær komu út. Og nú
ber svo við að tónninn harðnar hjá sumum gagnrýnendum. Póli-
tík fer að skipta meira máli enda Island og staða þess orðið að við-
kvæmu deilumáli.
Þetta átti ekki einungis við verk Gunnars. Strax við frumsýn-
ingu Höddu Pöddu eftir Guðmund Kamban í Konunglega leik-
húsinu í nóvember 1914 leiðir Kai Friis-Moller, gagnrýnandi
Politiken, hugann að pólitískum tengslum landanna:
Á síðustu árum hefur myndast bókmenntaleg samstaða milli íslands og
Danmerkur sem er engu líkara en bæti upp smáágreining á stjórnmála-
sviðinu og færi hinum ungu blóðlausu dönsku bókmenntum ferska og
mikilvæga blóðgjöf.59
Dansk-íslenskar bókmenntir eiga þannig þátt í að viðhalda menn-
ingartengslum landanna, þótt eitthvað kunni að rakna upp af þeim
pólitísku. Ári seinna, þegar Danir hafa fengið nýja stjórnarskrá og
Islendingar fána, eru tengsl landanna aftur á dagskrá í ritdómum.
Þá er fyrsta kreppusaga Gunnars, Livets Strand, komin út og
meðal gagnrýnenda er J.K. Jensen sem skrifar í Ribe Stiftstidende,
eitt málgagna Venstre: „Mér virðist bókin vera gott framlag til að
auka skilning á því hvað Islendingar vilja í raun og veru með bar-
áttu sinni fyrir fullu sjálfstæði."60 I málgagni sósíaldemókrata á
56 Sjá t.d. Gunnar Gunnarsson 1945; Matthías Viðar Sæmundsson 1982.
57 Sjá t.d. Jón Helgason 1916.
58 Matthías Viðar Sæmundsson 1982.
59 Friis-Moller 1914.
60 Jensen 1915.