Skírnir - 01.04.2001, Page 148
142
DAVÍÐ LOGI SIGURÐSSON
SKÍRNIR
Samanburðarrannsóknum á íslenskri þjóðernisstefnu hefur að
vísu fjölgað hin síðari ár.4 Sjálfur hef ég reynt að sýna fram á lík-
indi með þeim hugmyndum sem mótuðu íslenska og írska þjóð-
frelsismenn, ekki síst að því er varðar hlutverk þjóðtungunnar í
framrás sjálfstæðisbaráttu Islendinga og Ira.5 Hið merkilega er að
slíkur samanburður hafði verið reyndur áður. Þegar árið 1921
gekk skoskur sagnfræðingur af írskum ættum svo langt að halda
því fram að saga Islands væri vel til þess fallin að réttlæta baráttu-
aðferðir írskra þjóðernissinna, sem þá háðu lokarimmuna í sjálf-
stæðisbaráttu sinni.6
Eg hef á öðrum vettvangi gert ævi og störf þessa manns, Alex-
anders McGills, að umtalsefni.7 Bæklingi hans The Independence
of Iceland: A Parallel for Ireland hefur þó ekki verið sinnt sem
skyldi. Bæklingurinn er harla athyglisverður og þá einkum fyrir
tveggja hluta sakir. Annars vegar vegna þess að hann sýnir okkur
ljóslega að samanburðarrannsóknir á þjóðernisstefnunni eru ekki
nýtt fyrirbæri heldur var þeim á sínum tíma beitt til að réttlæta
málstað þeirra sem börðust fyrir sjálfstæði þjóða sinna. Hins veg-
ar er röksemdafærsla McGills einnig athyglisverð þegar sú stað-
reynd er höfð í huga að blóðið hefur fengið að fljóta í stríðum
straumum í nafni írskrar þjóðernishyggju á meðan sú íslenska hef-
ur verið talin tiltölulega meinlaus.8
4 Sjá Guðmund Hálfdanarson, „Old Provinces, Modern Nations: Political
Responses to State Integration in Late Nineteenth and Early Twentieth-Century
Iceland and Brittany", dohtorsritgerð við Cornell-háskóla, 1991; Sigríði Matthías-
dóttur, „Endurreisn lýðræðisins. Þjóðernisgoðsagnir íslendinga og Tékka“, Ný
Saga, 9. árg. 1997. Ennfremur stundar Ragnheiður Kristjánsdóttir rannsóknir á
þeirri þjóðernishyggju sem einkenndi málflutning íslenskra og skoskra komm-
únista á millistríðsárunum.
5 Davíð Logi Sigurðsson, „Sjö alda ánauð? Samanburður á sjálfstæðisbaráttu ís-
lendinga og íra og hugmyndum þjóðfrelsismanna um þjóðerni sitt, uppruna þess
og mikilvægi", BA-ritgerð við H.í. 1996; sami, „Er íslensk þjóðerniskennd frá
Oz? Um ímynduð tengsl þjóðar og tungu“, Skírnir, 172. ár (vor 1998).
6 Alexander McGill, The Independence of Iceland: A Parallel for Ireland (Glas-
gow 1921), bls. 3.
7 Davíð Logi Sigurðsson, „Samferða í sókn til sjálfstæðis. Alexander McGill
(1891—1973) og skrif hans um íslenska, írska og skoska þjóðerniskennd“, And-
vari XLII, 125. árg. (2000).
8 Árni Bergmann telur að hæpið sé að ætla að vekja sektarkennd með íslending-
um vegna þjóðahreinsana og ódæðisverka sem framin hafa verið í Bosníu og á