Skírnir - 01.04.2001, Page 157
SKÍRNIR
SAMBANDSLAGASAMNINGUR ...
151
1921, féllu 707 óbreyttir borgarar. Var báðum aðilum orðið ljóst
að stöðva þurfti átökin.34 Irar vissu fyrir sitt leyti að þeir gátu ekki
staðið öllu lengur uppi í hárinu á Bretum og hinn 6. júlí 1921 tóku
þeir því tilboði Lloyds George sem varð til þess að vopnahlé tók
gildi fimm dögum síðar. Eamon de Valera, leiðtogi írskra þjóðern-
issinna, hélt til könnunarviðræðna í London og Bretar lögðu fram
tilboð sem fól í sér að Irland fengi svipaða stöðu og Kanada hafði
innan konungdæmisins, þ.e. yrði eins konar sjálfstjórnarríki
(dominion). Eftir nokkra umhugsun höfnuðu írar hins vegar til-
boðinu. Þreifingar héldu þó áfram og samkomulag varð um að
fram skyldu fara eiginlegar samningaviðræður í London, þar sem
ráðið yrði til lykta deilum um stöðu Irlands. De Valera samþykkti
að ganga til slíkra viðræðna 30. september og hófust þær síðan 11.
október sama ár.35
Frá því að De Valera hafnaði upphaflegu tilboði Breta 10. ágúst
og fram til 30. september voru ýmsar hugmyndir viðraðar í bréf-
um írskra og breskra stjórnvalda, sem og í breskri þjóðmálaum-
ræðu almennt. Deilt var um hvaða kostir kæmu til greina, hvern-
ig viðræðurnar ættu að fara fram og þar fram eftir götunum.
Margir leiðtoga Ira áttu erfitt með að sætta sig við annað en hrein
sambandsslit en ljóst var að bresk stjórnvöld myndu aldrei sættast
á þá niðurstöðu. Við ramman reip var því að draga.36
Það var við þessar aðstæður sem sambandslagasamningur Is-
lendinga og Dana kom til tals. Upptökin að þeirri umræðu átti hið
áhrifamikla Lundúnablað The Times en blaðið hafði beitt sér mjög
fyrir því að endi yrði bundinn á átökin á Irlandi.37 Hinn 9. sept-
ember birtist í The Times grein um heimsókn Kristjáns X Dana-
konungs til Islands þá um sumarið. Þar fjallaði ónefndur fréttarit-
ari The Times um þær viðtökur sem Kristján fékk hjá íslenskum
þegnum sínum, sem fréttaritarinn sagði hafa einkennst af velvild í
garð konungs vegna farsælla lykta sjálfstæðismálsins. Fullyrti
fréttaritarinn að sambandslagasamningur Islendinga og Dana mark-
34 J.J. Lee, Ireland 1912-198S, bls. 47.
35 Frank Pakenham, Peace by Ordeal, bls. 75-80.
36 Sama heimild, bls. 76-77.
37 Sama heimild, bls. 59.