Skírnir - 01.04.2001, Page 174
168
BIRGIR HERMANNSSON
SKÍRNIR
Þegar höfð er í huga hin alþjóðlega umræða um vanda stjórn-
málaflokkanna og lýðræðisins almennt, ásamt tæknibjartsýni upp-
lýsingaaldar, kemur nokkuð á óvart að ummæli Ólafs Ragnars
skuli hafa verið túlkuð sem virðingarleysi við Alþingi. Eg held að
þar hafi í raun skipt meira máli hver flutti boðskapinn og við
hvaða tækifæri en boðskapurinn sjálfur. Þannig gætir nokkurrar
viðkvæmni í svari Halldórs Blöndals, forseta Alþingis, sem er
mikið í mun að halda fram harmónísku sambandi þings og þjóðar
og talar nánast eins og Alþingi sé kóróna sköpunarverksins.
„Þingræðið er runnið Islendingum í merg og blóð. Lýðræði án
þingræðis er hugmynd í lausu lofti á meðan lýðræði, sem byggist
á þingræði er besta þjóðfélagsform, sem við þekkjum." Fyrir nú
utan þá merku hugmynd, sem á sér langa sögu, að lýðræðisást Is-
lendinga eigi sér sérlega djúpar rætur, þá kemur hér í ljós - svo tal-
að sé tæpitungulaust - að forseti Alþingis veit ekki hvað þingræði
er. Hugtakanotkun hans er a.m.k. loðnari en forseta Alþingis er
fyllilega sæmandi. Þannig virðist Halldór Blöndal ekki átta sig á
að Bandaríkin eru ekki þingræðisríki, en varla er þeirra lýðræði „í
lausu lofti“ fyrir það. Það sem Halldór vildi sagt hafa, hygg ég, er
að fulltrúalýðræði - sem er ekki hið sama og þingræði - sé eina
lýðræðið sem ekki hangi í lausu lofti og að slíkt samfélag sé best
allra mögulegra samfélaga. Haldi menn fast í þessa skoðun er vart
að búast við áhuga á því að ræða nýjungar til að efla og bæta lýð-
ræðið.
III.
Helsta framlag Halldórs Blöndal til umræðunnar, auk þeirrar
þörfu áminningar að tæknin gerir ekkert af sjálfu sér, er sú fullyrð-
ing hans að „Alþingi hafi orðið sjálfstæðara í störfum en áður
var“. I „Reykjavíkurbréfi" Morgunblabsins er gert mikið úr sjálf-
stæði Alþingis gagnvart framkvæmdavaldinu. Ekki ríki þar viðun-
andi jafnvægi, þó að mikið hafi áunnist á síðustu árum. „Alþingi
hefur“, segir Morgunblaðið, „á síðustu áratugum markvisst unnið
að því að endurheimta fyrri stöðu sína gagnvart framkvæmdavald-
inu“. Ekki kemur fram hver þessi „fyrri staða“ Alþingis hafi ver-