Skírnir - 01.04.2001, Page 187
SKÍRNIR
ALÞJÓÐLEG FRÆÐI Á ÍSLENSKU?
181
framfæri á alþjóðlegum vettvangi. Allt þetta er nauðsynleg for-
senda þess að íslenskir háskólar standi undir nafni, ekki eingöngu
vegna þess hve þjóðin er agnarsmá, heldur ekki síður vegna þess
að vísindi og fræði hljóta að vera stunduð í alþjóðlegu samhengi.
Fyrir háskólafólki eru þetta hversdagslegar staðreyndir. En
rannsóknir eru aðeins einn þáttur háskólastarfs. Háskólarnir
gegna einnig því mikilvæga hlutverki að stuðla að háskólamennt-
un. Þó svo að mestöll kennsla fari fram á íslensku er nemendum
ætlað að lesa sér til á fleiri tungumálum, oftast á ensku. Fræðin
sjálf eru alþjóðleg og nemendur tileinka sér þau að verulegu leyti
með lestri erlendra rita. Þessi skipan er nauðsynleg, eigi íslenskir
háskólar að sinna skyldum sínum við nemendur. Ef allt námsefni
væri annaðhvort þýtt eða frumsamið á íslensku væri örðugt fyrir
nemendur að fylgjast með alþjóðlegri fræðaumræðu og þeir væru
verr undir það búnir að hefja framhaldsnám erlendis.3 Þegar fræð-
in eru alþjóðleg hlýtur háskólamenntun að fela í sér að nemandinn
kynnist alþjóðlegu fræðistarfi beint og milliliðalaust.
Hvað verður um íslenskuna við þessar aðstæður? Neyðumst
við til að leggja hana til hliðar á meðan við störfum í háskólanum?
Hættum við ef til vill að nota hana til annars en persónulegra og
ófaglegra samskipta, vegna þess hve mikil hornreka hún er orðin
þegar kemur að rannsóknum og kennslu? Er hún ef til vill að
verða gagnslaus á fleiri sviðum mannlífsins, sem einkennist í sí-
auknum mæli af alþjóðlegri tækni og lífsháttum? Þetta forna mál
sem hefur nýst landsmönnum svo ágætlega í aldanna rás til að tala
um sauðfé, landslag og veður (og þar áður um vopnaburð og víga-
ferli) á ekki alltaf til orð þegar ræða þarf um það nýjasta á alheims-
markaðnum, eða þegar nota skal eitthvað af þeim fjölmörgu al-
þjóðlegu hugtökum sem rekur á fjörur okkar, meðal annars í
fræðigreinum háskólanna. Hver er framtíð íslenskrar tungu á tím-
um alþjóðavæðingar og alheimssamskipta?
Þessi spurning er áleitnari fyrir þá sök að því fer fjarri að ís-
lenskan sé eina tungumálið sem á í þessum vanda. Eg minnist þess
3 Sjá Ástráð Eysteinsson, „Þýðingar, menntun og orðabúskapur", Málfregnir
1998, bls. 11.