Skírnir - 01.04.2001, Síða 198

192
SIGURÐUR KRISTINSSON
SKÍRNIR
Þetta eru að mínu viti sterk rök fyrir því að stunda alþjóðleg fræði
á íslensku jafnframt því að hrærast í alþjóðlegum fræðaheimi. Þau
eru sterkari fyrir þá sök að þau höfða í engu til þjóðerniskenndar
eða þjóðernishugsjóna.
Ef andmæla ætti þessum rökum yrði það líklega helst gert ein-
hvern veginn svona: Sköpunarmáttur umorðunar á móðurmálinu
verður ekki véfengdur, en þessi sköpunarmáttur fengist ekkert
síður þótt móðurmálið og mál alþjóðlegu fræðanna væri eitt og
hið sama. Þá myndi okkur líka sparast ómæld fyrirhöfn og hætt-
an á einangrun yrði úr sögunni. Þeir sem hafa íslensku að móður-
máli geta því aðeins vænst ávaxtanna af umorðun á móðurmáli að
þeir eyði mikilli orku í að umorða yfir á íslensku (finna íslensk orð
og íslenskt orðfæri, o.s.frv.), sem síðan er ekki skiljanleg nema
agnarlitlu broti þeirra sem stunda viðkomandi fræði. En ef Islend-
ingar hefðu til dæmis ensku að móðurmáli gætu þeir umorðað á
móðurmálinu með minni fyrirhöfn og útkoman væri skiljanleg
vítt og breitt um samfélag fræðanna. Þess vegna væri alls ekki frá-
leitt að leggja íslenskuna niður í háskólunum, svo framarlega sem
hún hyrfi úr daglega lífinu í leiðinni, eða að íslendingar yrðu að
minnsta kosti fyllilega tvítyngdir.
En þessi andmæli eru allt annað en sannfærandi. Rökin gerðu
ekki ráð fyrir að sami sköpunarmáttur hlytist af umorðun á einu
og sama málinu annars vegar og umorðun af einu máli yfir á ann-
að hins vegar. Astæða er til að ætla að bein tengsl séu á milli þess
hve mikil átök það getur kostað að færa framandi hugsun í búning
íslensks orðalags og þess að stundum varpar umorðunin skapandi
ljósi á hugtök og viðfangsefni. Ef umorðunin væri auðveldari
glæddi hún líklega ekki eins frjóa hugsun.
Onnur meginrökin sem ég vil benda á til réttlætingar málrækt
eftir tíma þjóðernishyggjunnar eru þau að það væri mikill skaði í
sjálfu sér ef hætt væri að nota íslenskuna í daglegu lífi. Þessi rök,
sem nefna mætti varðveislurökin, staðhæfa að það að íslenska eða
hvaða annað tungumál sem er skuli lifa og dafna sé verðmæti í
sjálfu sér. Staðhæfingunni til stuðnings leyfi ég mér að vitna aftur
í Ástráð Eysteinsson, að þessu sinni í umorðun hans á kjarnanum
í bókinni After Babel eftir George Steiner: