Skírnir - 01.04.2001, Page 203
SKÍRNIR
KRISTNI Á MIÐÖLDUM
197
stórpólitísk mál, sem koma alltaf upp ef rætt er um aðskilnað kirkju og
ríkis. Samningur ríkis og kirkju frá 1997 er t.d. af kirkjunnar hálfu sagð-
ur byggjast á þessari sögu, en vafi leikur á að ríkið líti málið sömu augum.
Það hefði verið eðlilegt að jafnyfirgripsmikið rit handa öllum Islending-
um hefði leitast við að veita greiðan aðgang að þessum upplýsingum með
myndum, tölfræði og fleiru, en jafnvel í meginmáli er ekki hægt að segja
að tekið sé sérstaklega á þessu máli. Þessu verður ekki heldur sinnt í þess-
ari grein sökum þess að plássið er takmarkað. Sömu sögu er að segja um
myndaval og framlög annarra en aðalhöfunda bindanna tveggja og öðru
því sem snýr að útgáfu ritanna.
Athyglinni verður beint að markmiðum ritstjórnarinnar og aðferðum
og nokkrar hugleiðingar sem snúa beint að söguskoðun og rannsóknar-
grundvelli verða lagðar fram. Því verður nokkuð dvalið við formála og
inngang. Til nánari skýringa verður litið á nokkur atriði sem snúa flest að
þessum sömu viðfangsefnum. Hjalti Hugason spyr í inngangi: „Hvernig
mótaði kirkjan þjóðina og hvernig mótaði þjóðin kirkjuna?" Bragi Guð-
mundsson brást þannig við í ritdómi:
Þetta er góð spurning, en hún getur deyft félags- og menningarsögu-
legt leiðarljós verksins, jafnhliða því sem lesandinn lendir hugsanlega
í ógöngum. Það stafar af því að lágmarksvitneskju um stofnanir og
starfsmenn kirkjunnar er ekki haldið til haga, og ég skil ekki hvers
vegna. Þannig hefði ég talið sjálfsagt að birta t.d. skrár yfir alla bisk-
upa og embættistíma þeirra að bókarlokum til hagræðis fyrir þá sem
á þurfa að halda.2
Ég get tekið undir orð Braga og skil ekki heldur hvers vegna þetta var
ekki gert. Ásamt ofantöldu ætla ég einnig að leitast við að svara þessari
spurningu hér á eftir.
TÍMABIL f SAGNFRÆÐI
Markmið og hefð í íslenskri sagnaritun
íslendingar eiga furðulega mikla sögu miðað við að hafa verið fátæk
bændaþjóð á hjara veraldar þar til fyrir skömmu. Sem betur fer hafa
fræðimenn sinnt því verki um langa hríð að vinna úr öllu því ritmáli sem
til er á íslensku. Þarna eiga útlendingar einnig nokkurn hlut. Ef þeir hefðu
ekki uppgötvað sérstöðu okkar fyrir löngu er ekki víst að við hefðum haft
vit á að halda sögunni til haga. Reyndar höfum við lengi verið meðvituð
um sérstöðu okkar á mörgum sviðum og gengist dálítið upp í henni. Þess
vegna hafa íslensk fræði til skamms tíma miðast við allt sem er öðruvísi
2 Bragi Guðmundsson, „Kristni, kirkja og menning", Dagur (4. ágúst 2000), bls. 3.