Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Síða 93

N o r ð u r - K ó r e a : Í u n a ð s b a ð i h i n n a r f ö ð u r l e g u e l s k u
TMM 2013 · 4 93
Dagur í lífi …
Til er afar fróðleg heimildamynd um daglegt líf í alþýðulýðveldinu, North
Korea: A day in the life, sem hollenski kvikmyndagerðarmaðurinn Pieter
Fleury gerði í Pyongyang 2004 í samvinnu við menningarmálaráðuneytið
þar í landi. Myndin hefur hlotið ýmis verðlaun og viðurkenningar, þar
á meðal kvikmyndaverðlaun Amnesty International 2005. Myndin segir
frá „venjulegum“ degi í lífi norður-kóreskrar fjölskyldu. Enginn þulur er í
myndinni og ekki þulartexti heldur eru myndmálið og söguhetjurnar látnar
koma því til skila sem um er fjallað. Það er ýmsum erfiðleikum bundið að
taka myndir – kvikmyndir eða ljósmyndir – í Norður Kóreu. Þegar ég fór um
landið 2000 og aftur 2001 til að safna bæði myndefni og upplýsingum þurfti
að semja sérstaklega um nánast hvert einasta skot. Oft vildu leiðsögumenn-
irnir fá að sjá í gegnum myndavélaraugað hvað átti að mynda hverju sinni
og ef maður vildi svo snúa sér 45 gráður fyrir næstu mynd, þurfti aftur að
byrja að semja. Það segir sig því sjálft að Pieter Fleury hefur þurft að eiga gott
samstarf við þarlend yfirvöld til að geta gert myndina – og vafalaust að gera
margar málamiðlanir, þótt raunar sé tekið fram í upphafi myndarinnar að
höfundar hennar hafi fengið frjálsar hendur meðan á upptökum stóð. Það
leynir sér heldur ekki að menningarmálaráðuneytið í Pyongyang hefur gert
sitt ýtrasta til að draga fram sínar bestu hliðar. Það sem ráðuneytismennirnir
hafa hins vegar ekki áttað sig á er að það sem þeir telja bestu hliðarnar sýnist
alþjóðlegum áhorfendum miklu frekar vera harðneskjulegt, einangrað og
þvingað líf sem erfitt sé að skilja eða þola.
Gervikenning „síðasta vígis Stalínismans“
Norður-Kórea er sennilega það ríki veraldar sem fæstir þekkja eða skilja.
Alþjóðlegir fjölmiðlar, og fjölmargir fræðimenn, skilgreina stjórnarfar þar
oft sem „síðasta vígi Stalínismans“ og lifandi hryllingsmynd gúlagsins þar
sem aðeins einn maður hefur rétt fyrir sér: sá karl úr fjölskyldu stofnanda
ríkisins sem er við völd hverju sinni. Þetta er rétt að vissu marki – Kim-feðg-
arnir eru nánast tilbeðnir og orð þeirra eru lög. En það er ekki eiginlegur
marxismi eða stalínismi sem ræður í Kóreu heldur áðurnefnd heimatilbúin
hugmyndafræði Kim Il-sung, juche, sem gengur út á að þjóðin geti því aðeins
viðhaldið óspilltu og hreinu þjóðerni sínu með því að vera sjálfri sér næg.
Hugmyndakerfið á í raun lítið sameiginlegt með öðrum marx-lenínískum
kerfum, enda hafa leiðtogarnir í Pyongyang reynt með öllu móti að afmá
hverskonar stalínísk áhrif í uppbyggingu stjórnmálakerfis landsins.
Kvikmynd Fleurys bregður upp býsna glöggri mynd af þessu. Í upphafi
myndarinnar er amman í fjölskyldunni (sem telur foreldra, dóttur og afa
og ömmu) að hafa til morgunverð á meðan sonur hennar strýkur af þremur
innrömmuðum ljósmyndum sem gefur að líta hvar sem komið er. Þær eru