Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Síða 120

D ó m a r u m b æ k u r
120 TMM 2013 · 4
skefjalausu ofbeldi, morðum, nauðgun-
um og barsmíðum þar sem fólk ræðst
gegn nágrönnum sínum, fólki sem það
hefur þekkt frá barnæsku. Hér verða
öfgarnar í sögunni mestar, bæði í
atburðalýsingum en líka í sjónarhorni
og rödd sögumanns. Hvergi verða kald-
hæðnin, írónían og ýkjurnar meiri en í
þeim köflum sem lýsa ofbeldi. Sögu-
maður er þrátt fyrir alla stælana við-
kvæmur og ýkjurnar og kaldhæðnina
hljótum við að lesa sem varnarviðbrögð,
aðferð hans við að hlífa bæði sér og les-
endum við hryllingnum án þess að líta
undan.
Flestar íslenskar skáldsögur fjalla um
Íslendinga á Íslandi. Frá þessu eru ótrú-
lega fáar undantekningar. Það er óneit-
anlega djarft hjá Eiríki Erni að fara á
þann hátt sem hann gerir inn í sögu
annarrar þjóðar og gera það á jafn gagn-
rýninn hátt og raun ber vitni – og tengja
um leið Íslandssöguna við sögu Evrópu.
Þessi dirfska er eitt af því sem gerir
Illsku að stórvirki, en auðvitað ekki það
eina. En hin sögulega og landfræðilega
breidd sögunnar gefur okkur eina vís-
bendingu um það hvers vegna sagan er
jafn mögnuð og raun ber vitni. Hér er
tekist á við stærstu (og smæstu) við-
fangsefni sem við þekkjum og til þess
eru fullnýtt fjölbreytt verkfæri skáldsög-
unnar og skrifa almennt.
Tilvísanir
1 Jón Bjarki Magnússon: „Helförin fyrir framan
nefið á okkur.“ DV 22.10.2012.
2 http://norddahl.org/islenska/2012/09/16/illska-
ritgerd-5/
3 http://norddahl.org/blogg/2011/08/02/hello-
world/
4 Jon Helt Haarder: „Det særlige forhold vi havde
til forfatteren. Mod et begreb om performativ
biografisme.“ Norsk litteraturviten skapelig
tidsskrift 1/2005.
Úlfhildur Dagsdóttir
Lífseigar eldspýtur
Tímaritröðin 1005, i. tbl. hefti i–iii
„Tímaritröðin 1005 er vettvangur fyrir
metnaðarfull og róttæk skrif en oln-
bogarými þeirra hefur minnkað í
íslenskum útgáfuheimi á undanförnum
árum. Bókmenntirnar eru orðnar tíma-
skekkja. 1005 mun ekki láta blekkjast af
sjónarspili kapítalísks vaxtar. 1005 lætur
ekki stjórnast af ástæðulausri bjartsýni á
pólitískar lausnir yfirleitt. 1005 boðar
sigur fagurfræðilegra möguleika sem
eru eini drifkrafturinn á bak við útgáf-
una. Hér verður háskinn lofsunginn og
lögð fæð á hugmyndafræðilegan einhug
samtímans. Að engu skal stefnt af því að
hreyfingin ein leiðir til einhvers. Í henni
býr sköpunarkrafturinn. Þetta verður
hans öld. Við lifum nú öld skáldskapar-
ins.“
Þessi yfirlýsing fylgir hverju hefti
tímaritraðarinnar 1005, sem kom út
þann 10. maí síðastliðinn. Það er sláttur
á aðstandendum útgáfunnar og greini-
legt að hér er verið að vísa til yfirlýsinga
framúrstefnuhópa tuttugustu aldar.
Þetta fyrsta tölublað 1005 inniheldur
þrjú hefti, þrjár bækur, en eins og segir í
yfirlýsingunni þá sameinar 1005:
„styrkleika tveggja útgáfuforma, til-
raunagleði og fagurfræðilegan marg-
breytileika tímaritsins annars vegar og
áherslu ritraðarinnar á einstök bókverk í
tímalegri samfellu hins vegar.“ Bækurn-
ar þrjár eru Bautasteinn Borgesar eftir
Jón Hall Stefánsson (i. hefti), Bréf frá
borg dulbúinna storma eftir Sigurbjörgu
Þrastardóttur (ii. hefti) og Hælið eftir
Hermann Stefánsson (iii. hefti). Og eins
og yfirlýsingin gefur til kynna eru þetta
afar ólíkar bækur og fagurfræðilegur
margbreytileiki þeirra mikill.