Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Síða 121

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2013 · 4 121
Bautasteinn Borgesar
Það er við hæfi að tímaritröðin hefjist á
bók sem um margt er óhefðbundin,
einskonar blanda af skáldskap og fræði-
mennsku. Jón Hallur Stefánsson er ljóð-
skáld, músíkant, útvarpsmaður og nú
síðast kunnur fyrir glæpasögur, enda
hefst bókin á því: hann er staddur í Genf
sem glæpasagnahöfundur, í félagi við
fleiri slíka. Hópurinn fer í pílagrímsferð
að leiði argentínska höfundarins Jorge
Luis Borges, sem er semsagt jarðaður í
Genf.1 „Legsteinn Borgesar er hrjúfur,
óslípaður hnullungur“, segir Jón Hallur,
„bautasteinn frekar en legsteinn að
kristinni hefð, enda skreyttur myndefni
og orðum ættuðum úr norrænni
heiðni“.2 Þessi norræna tenging er svo
aðaluppistaða bókarinnar, en Jón Hallur
les legsteininn, tengir hann sögu og
verkum Borgesar, með sérstakri áherslu
á ástarsambönd hans og hjónaband á
gamals aldri.
Þetta er skemmtilegur útgangspunkt-
ur og vel við hæfi fyrir höfund sem ein-
mitt sérhæfði sig í óvenjulegum sögum
sem minna á babúskur eða kínversk
box, gangstíga sem greinast, speglasali;
líkingarnar sem grípa má til eru margar,
en fæstar þó nægilega lýsandi. „Sand-
bókin“ er um bók sem inniheldur allan
heiminn og „Fána speglanna“ um heilan
heim sem fangaður hefur verið í spegli,
fyrrnefndu söguna ræðir Jón Hallur.
Báðar eru lýsandi fyrir helstu einkenni
verka Borgesar. Jón Hallur leikur sér að
því að taka upp þræði úr heimsmynd
ritverka Borgesar og heimfæra þá yfir á
bautasteininn, sem hann kýs að „líta á
[…] sem hans hinsta verk, framlag hans
til bókmenntahefðar, grafskriftarinn-
ar“.3 Í ljósi þess að legsteinninn er einnig
skreyttur myndum finnst mér kannski
óþarflega afmarkandi að tala einungis
um bókmenntahefð í þessu samhengi,
ekki síst þegar til þess er tekið að Jón
Hallur fjallar ekki aðeins um steininn
sjálfan heldur staðsetningu hans og
tengsl við önnur leiði, nánar tiltekið
leiði vændiskonunnar Gríshildar. En allt
um það, margt forvitnilegt kemur fram
á þessu ferðalagi um táknheima. Á viss-
an hátt felur verkið í sér samantekt á
tengslum Borgesar við Ísland og íslensk
fornrit, sérstaklega Eddu-kvæðin, en Jón
Hallur eyðir heilmiklu púðri í það að
fjalla um Sigurð Fáfnisbana og drama-
tísk samskipti hans við valkyrjuna
Brynhildi og eiginkonuna Guðrúnu.
Ferðin felur því í sér margskonar fléttur
í tíma og rúmi og verkið í heild gott
dæmi um þá einföldu staðreynd að allt
umhverfi okkar er hlaðið margvíslegri
merkingu (þó kannski ekki eins svaka-
lega hlaðið og bautasteinn Borgesar)
sem full ástæða er til að gefa gaum, lesa
sig í gegnum; og ná þannig að gleðja
gráma hversdagsleikans.
Bréf frá borg dulbúinna storma
Sigurbjörg Þrastardóttir er löngu búin
að skipa sér í f lokk okkar allrabestu
ljóðskálda og ljóðabókin Bréf frá borg
dulbúinna storma gerir ekkert annað en
staðfesta það. Bréfið er samfelldur ljóða-
bálkur, eins og tvær síðustu bækur Sig-
urbjargar, og fjallar um sorg, ef marka
má lokaorðin:
þetta er, elsku andvinur,
bréf frá borg dulbúinna storma
rifrildi um sorg4
Hver andvinurinn er eða viðtakandi
bréfsins er ekki alveg ljóst, né hvort
hann sé einn eða margur, en hann
skiptir ört um nafn, enda játar bréfritar-
inn í upphafi að hún muni illa nöfn. Á
stundum er hann einskonar elskhugi, en
gæti líka verið bara vinur eða bróðir.
Mögulega er þetta tónlistarmaður sem
bréfritari þekkir alls ekki persónulega,