Tímarit Máls og menningar - 01.09.2014, Blaðsíða 18

B r y n d í s B j ö r g v i n s d ó t t i r
18 TMM 2014 · 3
hversu sjálfsmynd hans hefur litast sterklega af hans líkamlega ástandi, en
hann lýsti sjálfum sér oft sem aumingjalegum og jafnvel heimskum – „I’m
obsessed with the fact that I am skinny and stupid,“43 skrifaði hann til að
mynda í dagbók sína. Í bréfinu sem hann skildi eftir sig (sjálfsmorðsnótunni)
kom einnig fram að hann fyndi ekki lengur fyrir gleði og fyndi fyrir stöðugu
samviskubiti. Að lokum óskaði hann lesendum bréfsins friðar, ástar og
samkenndar (e. empathy).44 Þessi persónueinkenni45 Kurts hafa samkvæmt
Charles R. Cross, höfundi bókarinnar Heavier than Heaven, ævisögu Kurts
Cobain, hjálpað til við að marka hina nýju tónlistarstefnu grunge sem gerði
út af við glamúrkennt „lokkarokk“ (e. hair­metal) níunda áratugarins,
ekki aðeins vegna tónlistarinnar sjálfrar heldur einnig vegna þess að textar
Cobains gáfu rokktónlist merkingu að nýju46 og hann nýtti sér þjáningar
sínar til þessarar tilfinningaríku og persónulegu listsköpunar.47
Ég hafði þessi persónueinkenni (sjúkdómseinkenni IBS) í huga þegar ég
skrifaði Hafnfirðingabrandarann, en þar kemur fram að Klara þoli ekki
stress og henni sé stundum illt í maganum og fleira í þeim dúr. Og þess vegna
heldur hún að hún verði öryrki þegar hún verður stór. Í ferlinu ákvað ég
snemma að Klara væri IBS-magasjúklingur sem hefur ekki fengið greiningu,
og þess vegna eru kvíði, verkir og annað sem hún lýsir og einkennir IBS, í
bakgrunni sögunnar. Hún leitar þá í sykur (er í raun og veru nammifíkill) til
að „róa taugarnar“ eins og hún orðar það sjálf og deyfa kvíðann. Klara er þó
alls ekki jafn langt leiddur IBS-sjúklingur og dagbókaskrif Cobains vitna um
en engu að síður langaði mig að hún, líkt og hann, væri undirsett ákveðnum
skilyrðum í lífinu sem hún ræður ekki við. Skilyrðum sem henni eru fengin
og móta persónuleika hennar, hugsanir og ákvarðanir.
Þegar við skoðum ferla þeirra Kurts og Kurts sjáum við að þeir tókust báðir
á við ákveðin skilyrði sem hvorugur þeirra kaus heldur hittu fyrir í lífinu.
Skilyrði sem mótuðu þá allt lífið í gegn og má lesa um í textunum sem þeir
skildu eftir sig.
Kurt Vonnegut talaði fyrir friði í nánast hverju einasta verki sem hann
skrifaði, og alltaf eru verkin hans þó fyndin og skondin. Hann hataði
herskylduna og stríðið, elskaði sígarettur og að tala í símann um miðjar
nætur. „Ég hugsa um það, hvað Dresden-kaflinn í minningum mínum,
hefur verið gjörsamlega tilgangslaus,“48 skrifar hann í Sláturhúsi fimm.
Eins og Barna krossferðin og krossferðirnar allar ef út í það er farið. Eins
og öll stríð. Til gangs lausar þjáningar – líkt og magaverkir Kurts Cobain.
Og svo ótal margt annað í lífinu sem við sjálf höfum upplifað eða heyrt af
og okkur finnst tragískt og tilgangslaust. Í Hafnfirðingabrandaranum hafði
ég sérstakan áhuga á þessu þrennu: gæfunni og ógæfunni, þeim skilyrðum
sem maðurinn hittir fyrir í lífinu og tilgangslausum atburðum. Ég horfi
þó alls ekki einungis neikvæðum augum á þetta þrennt, því gæfan þarf á