Tímarit Máls og menningar - 01.09.2014, Blaðsíða 125

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2014 · 3 125
tíma voru kvikmyndir þöglar og fylgt úr
hlaði með lifandi undirspili, tónlist við
hæfi.
Á einum tímapunkti fellur kvik-
myndin bókstaflega saman við veruleika
hans þegar hann sér unga stúlku renna
saman við eina af kvenhetjum kvik-
myndarinnar Blóðsugurnar, Les Vamp­
ires (Louis Feuillade 1915–1916) sem
lýsir ógnum í Parísarborg:
Fremst meðal blóðsuganna er stúlkan
Irma Vep. Klædd svörtum heilbúningi
sem fellur þétt að fagursköpuðum
líkamanum klífur hún byggingar skugga
líkust, brýst inn í híbýli fólks og skrif-
stofur stjórnvalda, fetar sig á brott eftir
húsþökum.
Og allt er það framkvæmt af glaðbeittri
ástríðu þess sem hefur sagt sig úr lögum
við samborgara sína. (40)
Myndin er í miklu uppáhaldi hjá Mána
Steini og þá ekki síst leikkonan Musi-
dora, sem var mikil stjarna á sínum
tíma. Í bíóinu er mikið ónæði af ung-
mennum úr efri stéttum sem sitja skör
framar en drengurinn og í hópi þeirra er
sjálf Sóla Guðb-. Hún er ósátt við hávað-
ann í félögum sínum og vill yfirgefa
kvikmyndahúsið:
Og þegar stúlkan stóð upp til þess að
fara gerðist það. Augnablikið sem skuggi
hennar féll á sýningartjaldið runnu þær
saman, hún og persónan í kvikmyndinni.
Hún leit við og geislinn varpaði andliti
Musidoru á andlit hennar.
Drengurinn fraus í sæti sínu. Þær voru
nákvæmlega eins. (13)
Þess má geta að Musidora var mikið
átrúnaðargoð súrrealista, en súrrealistar
voru, líkt og Máni Steinn, afskaplega
gefnir fyrir kvikmyndir og þá ekki síst
vinsælar afþreyingarmyndir, sem þá
strax voru byrjaðar að skilja sig frá list-
rænni framleiðslu.
Þegar drengurinn smitast sjálfur af
spænsku veikinni er það heimur kvik-
myndarinnar sem heltekur hann. Í
óráðinu heldur hann að hann sé kominn
í sýningarklefa sem er sjóðheitur. Sýn-
ingarmaðurinn varpar kvikmyndinni á
líkama Mána Steins:
Í kvikmyndinni á brjósti hans sést í
nærmynd að gasi er blásið út um rist
loftræstingar á vegg með ríkmannlegu
veggfóðri. Klippt yfir á prúðbúna gesti í
veislusal. Nærmynd af gasinu sem rýkur
út um ristina á bringubeininu. Klippt
yfir á konur og karla sem hlaupa um
í örvæntingu. Nærmynd af rjúkandi
gasinu. Klippt yfir á gestina sem berja á
læstar salardyrnar. Nærmynd af gasinu.
Klippt yfir á gestina reyna að brjótast inn
í lungu drengsins. Nærmynd af gasinu.
Klippt yfir á gestina í öngviti. Klippt
yfir á svartklædda glæpamenn með gas-
grímur sem læðast inn í salinn, út á milli
rifbeina drengsins. (58–59)
Myndin, sem gæti vel verið lýsing á
spænsku veikinni, er greinilega innblás-
in af blóðsugunum og hefur hér bók-
staflega sameinast Mána Steini á sama
hátt og Musidora sameinaðist Sólu. Á
þennan hátt slær stöðugt saman list og
veruleika, aðallega í krafti kvikmyndar-
innar sem gegnsýrir alla söguna, líkt og
plága, en kvikmyndahúsin eru vinsælt
afdrep almennings við upphaf spænsku
veikinnar: „Í bíóunum er líka hlýrra en
á heimilum flestra, kolaskortur og hátt
verð á steinolíu segir til sín“ (45). En
þöglu kvikmyndunum þarf að fylgja
tónlist og þegar undirspilarinn fellur í
yfirlið kvikna ljósin: „Unga fólkið lítur í
kringum sig og nú rennur upp fyrir því
hversu margir í salnum eru orðnir veik-
ir: Annað hvert andlit er kríthvítt, var-
irnar bláar, ennið gljáð af svita, nasa-
vængirnir rjóðir, augun vot og sokkin“
(47). Og Sjón vísar í sína fyrstu skáld-