Tímarit Máls og menningar - 01.09.2014, Page 114

114 TMM 2014 · 3
Pétur Knútsson
Fjósamennskan
Baula var ekki besta vinkona mín í fjós-
inu. Það var Búbót, sem mjólkaði mest,
og seldi verst, svört og frekar lítil, með
stjörnu í enninu. Búbót gaf af sér meira í
mál en rýmdist í einni fötu, en opin á
spenum hennar voru það þröng að það
fóru hálfar mjaltir í að mjólka hana. Í
fjósinu voru einnig þrjár dætur hennar
mjólkandi, allar rauðar en með hennar
stjörnu. Búbót var hænd að mér og vissi
alltaf af mér, og ég af henni. Hún er sú
kýr sem ég man best eftir, og sakna
mest.
Ekki var Baula heldur forystubeljan.
Það var Ljómalind, gráskjöldótt. Hún
seldi best, það þurfti rétt að taka utan
um spenana og mjólkin tók að fossa í
fötuna. Ljómalind stóð upp úr bólinu
sínu eins og hestur, kom framfótunum
undir sig fyrst og dró sig síðan upp á
afturfætur, ég hef ekki séð aðrar kýr
standa upp svona. Hún lagðist líka með
afturendanum fyrst. Hún gekk alltaf á
undan hinum leiðina upp á fjallið eftir
kvöldmjaltir um hásumarið, og leiddi
þær aftur niður að fjósinu á morgnana.
Guðlaugur lét aldrei sækja þær, ef þær
eru sóttar einu sinni, sagði hann, koma
þær aldrei aftur sjálfar. Stundum komu
þær heldur seint, höfðu gengið langar
leiðir. Guðlaugur stóð við fjósdyrnar og
bankaði með spýtu í mjólkurbrúsa og
kallaði kus kus þangað til hausinn á
Ljóma lind birtist uppi á brekkubrún og
svo hinir hausarnir einn og einn. Og
hérmeð er reyndar kominn vísir að
kjarnanum í þessari umfjöllun, fyrsta
grein fjóssskrárinnar: Kýrnar skulu
koma ósóttar til mjalta.
Baula seldi svo sem sæmilega, mjólk-
aði nógu vel til að henni var leyft að lifa,
en hún var fjörgömul og Guðlaugur var
ekki viss um að hún lifði eitt kálffylli
enn. Hún var stór, rauð, hægfara, naut-
sterk, og fór sínar leiðir, og engin önnur
belja þorði í hana. Hún lét oftast mjólka
sig fyrst. Þetta var nýtt rimlafjós, meðal
þeirra fyrstu sem reist voru hér og
ennþá í byggingu veturinn sem ég lærði
fjósamennsku, básarnir ekki kláraðir og
mjaltavélin í pöntun. Beljurnar gengu
lausar á rimlunum og tróðu mykjunni
niður milli rimlanna svo hún safnaðist í
haughúsið og beið þess að vera sogin
upp í mykjudreifara þegar voraði og
dreift á tún. Ég klifraði yfir til beljanna
úr jötunni og fór inn á milli þeirra með
kollinn og fötuna til að mjólka. Að vetri
var dauf skíma frá steinolíulampa í
horninu við innganginn, hlýtt og rólegt
inni á milli jórtrandi dýranna sem stað-
ið höfðu smám saman á fætur þegar þau
heyrðu mig koma. Mikill og hægur and-
ardráttur í kringum mig, ein og ein
hlandbuna til að hreinsa af rimlunum,
jórtur og smávegis hóst. Í hálfmyrkrinu
í fjósinu var maður ekki viss um hver
var hver fyrr en tekið var utan um spen-
ana, þannig þekkti maður kýrnar sínar í
myrkri, setti undir sig þrífóta kollinn,
húkti við hægri hlið dýrsins og byrjaði
að kanna málið, þá vildi hún oftast
ganga eitt skref áfram og maður leyfði
henni það og ók sér áfram á kollinum
uns hægri afturfóturinn átti næsta leik,
þá tók maður með vinstri hendi undir
sköflunginn og bannaði næsta skrefið.
Þá stóð mín kjurr og fatan mátti standa
milli fótanna og maður gældi við spen-
Á d r e p a