Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Síða 116

A u ð ó l f u r G u n n a r s s o n
116 TMM 2017 · 2
að skilyrði fyrir kennslustöðu, jafnvel á lægri skólastigum, að hann afneitaði
skriflega trúarskoðunum sínum. Vegna þessa tekjumissis varð fjárhagur
Magnúsar mjög þröngur, svo að hann leið oft skort. Við það bættist, að hann
hafði skrifað upp á víxla fyrir vini og kunningja, sem ekki fengust greiddir
á eindaga og vegna þess lenti hann um tíma í klóm okrara. Þrátt fyrir þetta
afsalaði hann sér öðru sinni góðu brauði á Íslandi og kaus frekar að lifa við
þröngan kost erlendis og stunda fræðistörf og skriftir, stundum við glugga-
kistu í stað skrifborðs.
Hann hélt áfram rannsóknum á kenningum kirkjunnar allt til uppruna
kristindómsins. Magnús vildi komast að því hvaða boðskapur væri sannan-
lega kominn frá Kristi sjálfum og postulum hans og hvað væri seinni tíma
verk annarra manna og þannig skilja hismið frá kjarnanum. Hann hélt því
fram, að Jóhannesarguðspjall væri ekki skrifað af postulanum sjálfum og
væri seinnitímaverk. Hann afneitaði sumu, sem þar kemur fram, þ.á m.
þrenningarkenningunni. Hann afneitaði einnig kenningu Páls postula um
erfðasyndina og reiði Guðs í garð mannanna og taldi hana byggða á mis-
skilningi og gömlum gyðinglegum lögmálsgrundvelli.
Séra Eiríkur Albertsson segir guðfræði Magnúsar grundvallast á kenn-
ingu Jesú Krists sjálfs og fagnaðarboðskap eins og hann blasir við í örugg-
ustu heimildum Nýja Testamentisins. Þar er kærleikurinn boðaður sem
grundvallarlögmál tilverunnar eins og kemur fram í dæmisögunni um
glataða soninn. Þannig mundi Guð fyrirgefa þeim, sem iðrast og snúa frá
villu síns vegar og hvorki heimta lausnargjald né friðþægingu fyrir syndir
þeirra. Sérhverjum einstaklingi beri í lífi sínu að sýna öðrum samúð, réttlæti
og miskunnsemi, vilji hann verða þegn í Guðsríki.
Magnús gaf út nokkur rit um niðurstöður rannsókna sinna og trúarskoð-
anir, sem vöktu miklar deilur og athygli bæði erlendis og á Íslandi. Hann
skilgreindi skoðanir sínar sem skynsemistrú, en hann hefur einnig verið
kallaður fyrsti únítarinn á Norðurlöndum og sr. Eiríkur Albertsson telur
hann hinn fyrsta nýguðfræðing á Norðurlöndum.
En Magnús var ekki við eina fjölina felldur í ritum sínum og áhugamálum.
Séra Eiríkur Albertsson segir:
Magnús Eiríksson lagði ekki aðeins gjörva hönd á mjög merkilegar guðfræðilegar
ritsmíðar, er urðu til þess, að hann hlaut viðurkenningu margra merkra manna sem
mikill guðfræðingur og sérstæður, heldur tók hann og nokkurn þátt í þjóðfélags-
málum samtíðar sinnar, og á einu sviði þeirra svo merkilegan, að hann má teljast
þar brautryðjandi. Er þar átt við skrif hans um frelsi kvenna. (Eiríkur Albertsson,
1938, bls. 97)
Þetta reifar Eiríkur frekar nokkru síðar í riti sínu:
En sögulega skoðað kemur frumlegt innsæi Magnúsar, skarpskyggni og rík mannúð
glæsilegast fram í skrifum hans um frelsi kvenna, því að með skoðunum sínum á
þessum málum verður hann fyrstur manna á Norðurlöndum til þess að rökstyðja