Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Page 117

„ E i n h e r j i s a n n l e i k a n s “
TMM 2017 · 2 117
ítarlega sjálfsagðan rétt kvenna til sömu réttinda í þjóðfélaginu og karlmenn höfðu
(…)
Árið 1850 kom út bók í Kaupmannahöfn, sem hét „Clara Raphael – 12 bréf “. J.L.
Heiberg hafði séð um útgáfuna, en bókin var eftir unga liðsforingjadóttur, að nafni
Mathilde Fiebiger. Ritar hún þessi bréf til „vinkonu“ sinnar og ræðir þar ýms mál,
einkamál sín, trúmál og frelsi kvenna. Verður hún fyrst allra manna í Danmörku til
þess að ræða kvenfrelsismálið (…) Það er naumast of mikið sagt, að einskonar bók-
menntir urðu til í Danmörku í sambandi við bréf Clöru Raphael. Bréf hennar vöktu
geysi athygli og ekki litlar ádeilur. Þá var það, að Magnús Eiríksson ryðst fram á rit-
völlinn, og gerist drengilegur málsvari hennar í nokkrum bréfum, er hann reit henni
og almenningi í bókarformi 1851, en ekki lét hann þá nafns síns getið. Nefndi hann
þetta rit sitt: „Breve til Clara Raphael fra Theodor Immanuel“. (Eiríkur Albertsson,
1938, bls. 105)
Magnús hélt því fram, að drengir og stúlkur fæðist með sömu hæfileika á
flestum sviðum og fái þau svipað uppeldi, menntun og þjálfun, verði stúlkur
færar um að sinna flestum störfum til jafns við karla og sumum betur en
þeir. Hann gerði úttekt, m.a. á hæfileikum, vitsmunum og tilfinningalífi
kvenna og bar saman við karla. Hann komst að þeirri niðurstöðu, að vegna
vissra meðfæddra eiginleika geti sum störf átt misvel við kynin. Færði hann
fyrir niðurstöðum sínum margvísleg rök. Ágúst H. Bjarnason hefur bent á
að trúarskoðanir Clöru Raphael hafi fallið Magnúsi í geð og hann segir: „En
trú hennar lýsir sjer í barnslegu trúnaðartrausti til Guðs og trúarjátning
hennar var á þessa leið: „Mjer hefur aldrei fundist jeg þurfa neinn meðal-
gangara milli Guðs og mín … Til er einn Guð, Faðir allra; jeg get ekki skilið,
að honum sje skift í þrent. Jeg trúi á heilaga Einingu, en ekki á heilaga Þrenn-
ingu.“ (Ágúst H. Bjarnason, 1924, bls. 57)
Ágúst bendir fyrstur manna á að í riti sínu um kvenfrelsið beiti Magnús
mörgum sömu röksemdum og breski heimspekingurinn John Stuart Mill,
sem talinn er af mörgum frumkvöðull í jafnréttisbaráttu kvenna, gerði 18
árum síðar í riti sínu um Kúgun kvenna (1869). Séra Eiríkur Albertsson tekur
undir það og gerir grein fyrir rökum Magnúsar um nauðsyn á auknu frelsi
og menntun kvenna og ber saman við skoðanir Stuart Mills. Hann segir:
En eigi verður annað séð, en Magnús Eiríksson færi ekki óstyrkari sálfræðileg og
trúarleg rök að máli þessu. Og yfirleitt má segja, að í öllum meginatriðum séu þeir
á hinum sömu leiðum. Þegar því alls þessa er gætt, er naumast unnt að álykta á
annan veg en þann, að hefði Magnús Eiríksson komið fram með skoðanir sínar
um frelsi og jafnrétti kvenna sem innfæddur borgari í stóru menningarþjóðfélagi,
en ekki útlendingur með smáþjóð, er ekki var honum of velviljuð né hliðholl, þá
hefði hans verið getið í sögu 19. aldarinnar þannig, að hann hefði verið merkilegur
brautryðjandi þessa máls. Verðleikar hins mikla, enska mannvinar og heimspekings
smækkuðu ekki hót fyrir það. En umbótamál Magnúsar Eiríkssonar bæði um þetta
og trúarleg efni hljómaði í Danmörku sem rödd hrópandans í eyðimörk til hnekkis
fyrir öll Norðurlönd. En bréf hans til Clöru Raphael sýna þó ljóslega, að málsókn
hans um frelsi kvenna og jafnrétti var greinargóð og sannfærandi, svo að af ber,