Tímarit Máls og menningar - 01.12.2016, Síða 95

H va ð þ ý ð i r þa ð a ð þ ý ð a ?
TMM 2016 · 4 95
legt gildi að þýðing þarf að vera á þannig einföldu máli sem flækist hvorki
fyrir þýðandanum né lesandanum þótt enginn viti hvað einfalt mál er eða
tungumál manna yfirhöfuð. Samt teljum við okkur trú um að hægt sé að tjá
og segja hugsun með orðum af því við viljum ekki lifa í orðlausri þögn þótt
það væri kannski skynsamlegast.
Einu gildir hvert efnið til þýðingar kann að vera, þýðandi getur aðeins
reynt að nálgast og tileinka sér heild ritverks annars manns með einu móti,
að leita innra með sér að hliðstæðum. Þannig er hann í raun og veru að fást
við sinn innri mann, þann sem er hliðstæða við fólk, persónur sem höfundur
verksins hefur skapað út frá sjálfum sér því enginn kemst inn að beini í
öðrum. Vissulega þarf það sem ég kalla skáldsaga ekki að fjalla um persónur
heldur til að mynda skáldskapinn sem slíkan. En hvað sem því líður gæti leit
þýðandans tekist sómasamlega, vegna þess að hver og einn og allir menn eru
eins og allir aðrir en um leið eru þeir sérstakir og hver öðrum ólíkir. Auk
þess, til að auka vandann eða ágæti hans og andlega auðlegð, er að enginn
maður er alltaf eins, hvorki innra með sér í hugsun né hvað varðar hegðun.
Menn eru aldrei algerlega venjulegir, aldrei fullkomlega með sjálfum sér
heldur gæddir tilhlaupi við sig sjálfa. Þeir eru aldrei heilir, ekki einu sinni
í kjarna tilveru sinnar eða eins og þeir virðast vera á vafasama skrokknum.
Að komast að þessu kraðaki, fjölbreytni eða sundurleysi mannlegs lífs í
líkamans heild er jafn bölvanlegt og það er blessunarríkt fyrir þýðandann.
Þetta getur verið gleðiríkt fyrir hann, einkum þá gerð af þýðanda sem hefur
engan áhuga á að þröngva sér sem slíkum upp á þýðinguna, sínum smekk,
sérvisku, sannfæringu eða sinni einkalegu umgengni við móðurmálið.
Þýðandinn verður á einhvern hátt að svipta sig hæfilega sjálfinu og koma til
móts við sjálfið í öðrum. Vegna þess að skáldsaga er öðru fremur sprottin úr
sjálfi þess sem semur en hún er aldrei í fullkominni félagslegri einangrun.
Þótt menn hinna ýmsu landa kunni að vera hver öðrum líkir er yfir-
leitt annað að segja um málheim þeirra, jafnvel merkingu í orðum skyldra
tungumála. Allar bókmenntir, þar á meðal þær innlendu sömu þjóðar, eru
ættaðar úr framandi heimi. Heimur bókmenntanna er framandi lífinu í svo-
nefndum veruleika. En heimur bókmenntanna hefur þá sérstöðu að hann er
framandi og lygilegur á þann hátt að lesandinn eða fólk almennt getur talið
sér trú um eða fundist að hann sé trúverðugur og þannig samlagast honum.
Það getur meira að segja fært hann á tiltölulega auðveldan tilfinningalegan
hátt upp á ævi sína og hugarheim. Fólk getur þýtt sig við lestur inn í heim
bókmenntanna og samlagast honum, „fundið sig í bókinni“. Lestur er í eðli
sínu þannig, bæði leit og fundur og frelsi til að afneita því sem felst í verkinu.
Enginn er jafn frjáls og maður sem situr við lestur. Með lestri getur fólk
fundið sig við sitt persónulega þýðingarstarf, meira að segja gengið svo langt
í lestri og þýðingarstarfi inn á við að það telur að efni bóka geti læknað það af
furðulegustu kvillum eða hjálpað því í sálarnauð. Svona undur virðast gerast
í samlífi bóka, lestrar og manns. En þrátt fyrir þennan undramátt hefur